ಕರ್ಂಗೋಲು
ಕರ್ಂಗೋಲು ಪದಾರ್ಥ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
'ಕರ್+ಕೋಲು' ಈ ರಡ್ಡ್ ಪದೊಕ್ಕುಲು ಸೇರ್‍ದ್ ಕರ್ಂಗೋಲು, ಕರಂಗೋಲು ಆದಿಪ್ಪು. ಕರ್ಂ ಪಂಡ ಕಪ್ಪುದಂದ್ ಅರ್ಥೊ. ಅಂಚಾದ್ ಕಪ್ಪುದ ಕೋಲು ಕರ್ಂಕೋಲು>ಕರ್ಂಗೋಲು ಆದಿಪ್ಪೊಡು. ಕರ್ಂಗೋಲು ನಲಿಪುನಕ್ಲೆ ಕೈಟ್ ಕರಿಯನೆಕ್ಕಿದ ಕೋಲು ಇಪ್ಪುಂಡು. ಅಂಚಾದ ನಿಕ್ಕಿದ ಕೋಲು ಪತೊಂದು ನಲಿಪುನ ಒಂಜಿ ನಲಿಕೆ ಕರ್ಂಗೋಲು ಕುಣಿತ.
ಕರ್ಂಗೋಲು ನಲಿಕೆ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಕರ್ಂಗೋಲು ಪನ್ಪುನವು ಒಂಜಿ ನಲಿಕೆದ ಪುದರ್. ಸುಗ್ಗಿದ ಪುಣ್ಣಮೆ ಮೀನಮಾಸದ ಪುಣ್ಣಮೆದ ದುಂಬುನಾನಿ ಪಂಡ ಪೂವೆದಾನಿ ಸುರುವಾದ್ ಒಂಜಿವಾರೊ(ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗೊಲ್ದ ಸುರೂತ ವಾರೊ)ಕರ್ಂಗೋಲು ನಲಿಕೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಸುಳ್ಯೊ, ಪುತ್ತೂರು, ಬಂಟ್ವಾಳ ಬುಕ್ಕೊ ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ ತಾಲೋಕುಲೆಡ್ ಈ ಕರ್ಂಗೋಲು ಕುಣಿತೊ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಈ ಕುಣಿತನ್ ಆದಿದ್ರಾವಿಡೆರ್ ಪನ್ಪಿ ಮನ್ಸಜನಾಂಗೊಗು ಸೇರಿನಕುಲು ನಲಿಪುವೆರ್. ಮೊಕ್ಳ್ ಪಿರಾಕಡ್‍ದೇ ಬೇಸಾಯೊ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಅಂಚಾಯಿನೆಡ್‍ದಾವರ ಕೃಷಿಕ್ಕ್‌ಲಾ ಈ ಜನಾಂಗೊದಕ್‍ಲೆಗ್‍ಲಾ ಕೈತಲ್‍ದ ಸಂಬಂಧೊ ಉಂಡು.
ಕರ್ಂಗೋಲುದ ವೇಸಭೂಸಣೊ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
- ನಲಿಕೆಡು ನಾಲ್ ಜನೊ ಇಪ್ಪುವೆರ್.
- ನಲಿಪುನಕುಲು ಸೊಂಟೊಗು ಬೊಳ್ದುದ ಕುಂಟು ಸುತ್ತ್‌ದ್ ಕಾರ್‍ದ ಪಾದೊಗು ಮುಟ್ಟ ಜಪ್ಪುಡುವೆರ್.
- ತರೆಕ್ಕ್ ಬೊಳ್ದುದ ಕುಂಟು ಅತ್ತಂಡ ಬೈರಾಸ್ ಕಟ್ಟುವೆರ್. ಬಜಿ ಮಯಿಟ್ಟ್ ಇಪ್ಪಪುವೆರ್.
- ಸೇಡಿಮಣ್ಣ್‌ನ್ ಕಲತ್ತ್‌ದ್ ಅರೆದ್ ಬೆದ್ರ್ದ ಓಟೆಡ್ ಮೋನೆಗ್, ಎದೆಕ್ಕ್, ಬೆರಿಕ್ಕ್, ಬಂಜಿಗ್, ಇಂಚ ಸುರುಳಿಯಾದ್ ಬಣ್ಣೊ ಮೆತ್ತೊನುವೆರ್. ಮೋರೆಗ್, ಬೆರಿಕ್ಕ್, ಬಂಜಿಗ್ ಚುಕ್ಕಿ ಪಾಡ್ದ್ ಸರ್ತೊದ ಗೆರೆ ಪಾಡೊನುವೆರ್. ಇಂದೆನ್ ಗೇಂಟಿಕಟ್ಟುನೆಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಕೈಕಾರ್‍ಗ್‍ಲಾ ಇಂದುವೇ ರೀತಿದ ಚುಕ್ಕೆ ಪಾಡುವೆರ್.[೧]
ಕರ್ಂಗೋಲುದ ವೇಸಭೂಸಣೊದ ವ್ಯತ್ಯಾಸೊ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
- ಪುತ್ತೂರ್‌ದಂಚಿ ನಲಿಪ್ಪುನ ಗುಂಪುದ ಒಟ್ಟುಗ್ ಒರಿಯೆ ಪರಬ್ಬೆ ಉಪ್ಪುವೆ. ಆಯೆನ ಸೊಂಟಗ್ ಮುಂಡು ಬೊಕ್ಕ ತರೆಕ್ಕ್ ಮುಂಡಾಸ್ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಪರ್ತಿನ್ ಮೀಸೆದಲಕ ಅಂಟಾವೆರ್. ಉಂಬೆರೆನ ಮೆಯಿಟ್ಟ್ ರಂಗ್ ಪಾಡ್ದ್ ಉಪ್ಪುಜಿ, ಕಾಲಿ ಮೆಯಿಟ್ಟೆ ಅತ್ತ್ಂಡ ಅಂಗಿ ಪಾಡ್ದ್ ಕೈಟ್ ಬೆದ್ರ್ದ ಕೋಲ್ ಪತ್ತೊಂದು ಉಪ್ಪುವೆ.
- ಬೋಳ್ತೇರ್(ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ)ದಂಚಿ ನಲಿಪುನ ಗುಂಪುದ ಒಟ್ಟುಗ್ ಒರಿಯೆ ಕೊರಗೆ ಉಪ್ಪುವೆ ಆಯೆನ ಮೆಯಿಕ್ ಪೂರ ಕರಿ ಪೂಜಿದ್ ಮೋನೆಗ್ ಜೇಡಿದ ಚುಕ್ಕಿ ದೀಪೆ, ತರೆಕ್ ಕಂಗ್‌ದ ಮುಟ್ಟಾಲೆ ದೀಡ್ದ್ ಕೈಟ್ ಕೋಲು ಉಪ್ಪುಂಡು. ಸೊಂಟಗ್ ಕಪ್ಪು ಕುಂಟು ಅಯಿತ ಮಿತ್ತ್ ಗೆಜ್ಜೆ ಬೊಕ್ಕ ಕೆಕಿಲ್ಡ್ ಒಂಜಿ ಪೂತ್ತ ಮಾಲೆ ಉಪ್ಪುಂಡು.
- ಸುಳ್ಯ ದಂಚಿ ನಲಿಪುನ ಗುಂಪುದ ಒಟ್ಟುಗ್ ಮದಿಮಾಯೆ ಮದಿಮಾಳ್‌ನ ವೇಸ ಉಪ್ಪುಂಡು. ತರೆಕ್ ಮುಂಡಾಸ್, ಮುಂಡು ಕಟ್ದ್ ಉದ್ದ ಕೈತ್ತ ಅಂಗಿ ಪಾಡ್ದಿನ ಮದಿಮಾಯೆನ ವೇಸ. ಸೀರೆ ರವಕೆ ಪಾಡ್ದ್ ಕುಜಲ್ ನೆಯಿದ್ ಪೂ ದೀಡ್ದ್ ಬಂಗಾರ್ ಪಾಡ್ದಿನ ಮದಿಮಾಳೆನ ವೇಸ.
ನಲಿಕೆದ ಕ್ರಮ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಗ್ರಾಮ ಸಂಚಾರದ ಪೊರ್ತುಡ್ ಸದಸ್ಯೆರ್ ಶುದ್ದೊಡು ಉಪ್ಪೊಡು. ಗುಂಪುದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲದ ಜಾಲ್ಡ್ ಉಂತುದು 'ಪೊಲಿದೆತ್ತೊಂದು ಬತ್ತೋ' ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆ, ಅಪಗ ಇಲ್ಲ್‌ದಕುಲು ಅಕ್‌ಳೆಗ್ ಬೊಳ್ಪುದ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಮಲ್ತ್ದ್ ನಲಿಪೆರೆ ಅನುಮತಿ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಗಂಟೆಮಣಿನ್ ಜೊರಾದ್ ಬೊಟ್ಟ್‌ದ್ ಪಾಟ್‌ದ(ಪದ್ಯ) ಒಟ್ಟ್‌ಗ್ ನಲಿಕೆನ್ ಸುರು ಮಲ್ಪುವೆರ್. ನಲಿಪುನಕುಲು ರಡ್ದ್ ಸಾಲ್ಡ್ ಉಂತುದು ಒಂಜಿ ಪಜ್ಜೆ ಎದುರು ಒಂಜಿ ಪಜ್ಜೆ ಪಿರವು ಪಂದ್ ರಡ್ದ್ ಕೈತ ನೆಕ್ಕಿದ ಸೂಡಿನ್ ಎದುರು ಪಿರವು ಬೀಜಾವೊಂದು ನಡಪುವೆರ್ ಎದುರು ಪೋದು ದಿಕ್ಕ್ ಬದಲ್ ಮಲ್ಪುನಗಲ ಕ್ರಮ ಅವ್ವೆ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಒರಿಯೆ ಪದ್ಯ ಪಣೊಂದು ಡೋಲು ಬೊಟ್ಟೊಂದು ಉಪ್ಪುವೆ ಅತ್ತ್ಂಡ ಡೋಲು ಬೊಟ್ಟ್ಯರೆ ಬೇತೆ ಜನಲ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಪರಬ್ಬೆನ ವೇಸ ದಾಯೆ ಕೋಲುನು ನೆಲಕ್ ಬೊಟ್ಟೊಂದು ನಲಿಪುನಕ್ಲೆನ ಅನ್ಚಿಂಚಿ ಪೊವೊಂದು ಉಪ್ಪುವೆ. ಕೊರಗ ಬೊಕ್ಕ ಮದಿಮಾಯೆ ಮದಿಮಾಳೆನ ವೇಸದಕುಲು ಇಂಚೆನೆ ಸುತ್ತು ಬತ್ತ್ದ್ ನಲಿಪುವೆರ್.ಪಾಟ್‌(ಪದ್ಯ) ಪನ್ಪಿನಾಯೆ ಒಂಜಿ ಸಾಲ್ನ್ ಪಂದ್ ಆಯಿಬೊಕ್ಕ ಒರಿದಿನಕುಲು ' ಪೊಲಿಯೋ ಪೊಲ್ಯರೆಪೋ ಪುವ್ವೆ ಪೋಂಡುಲ್ಲಯಾ ' ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಇಂಚ ಇಲ್ಲ್ ಇಲ್ಲಡೆ ಪೋದು ನಲಿಪುವೆರ್, ಮುಕ್ಲೆಗ್ ಅರಿ, ಬಾರ್, ಪಣವು ಪಡಿ(ಸಂಭಾವನೆ)ಲಾ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಇಲ್ಲ್ ಇಲ್ಲಡೆ ಪೊದು ನಲಿಪುನ ನಲಿಕೆ ಆಯಿನ ಕಾರಣ ಇಲ್ಲದಕುಲೇ ತೂಪುನ ಪ್ರೇಕ್ಷಕೆರ್. ಜಾಸ್ತಿಯಾದ್ ಈ ನಲಿಕೆ ಗ್ರಾಮ ಮಟ್ಟಡ್ ಮಾತ್ರ ನಡಪುಂಡು.
ವೇಸನ್ ದೆಪ್ಪುನ ಕ್ರಮ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಒಂಜಿ ರಾತ್ರೆದ ಸಂಚಾರ ಮುಗಿನ ಬೊಕ್ಕ ಕರಂಗೋಲುದ ಗುಂಪು ಒಂಜಿ ಕಾಯೆರ್ ಮರದ ಮುದೆಲ್ದಡೆ ಬರ್ಪೆರ್. ರಂಗ್ ದೆತ್ದ್, ವೇಷೊನು ದೆಪ್ಪುನ ವಿಧಿಲಾ ಈ ಮರತ ಮುದೆಲ್ಡೆ ಆಪುಂಡು. ರಂಗ್ ಬೊಕ್ಕ ವೇಸನ್ ದೆತ್ತ್ದ್ ಕಾಯೆರ್ ಮರತ ಏಳ್ ಇರೆನ್ ದೆತ್ತ್ದ್ ನೆಲತ್ತ ಮಿತ್ತ್ ಸಾಲಾದ್ ದೀದ್ ಒಂಜಿ ಪುಂಡಿ ಅರಿ ಪಾರ್ದ್ ಕೈ ಮುಗಿದ್ ನೆಕ್ಕಿದ ಸೊಪ್ಪುದ ಸೂಡಿನ್ ಅವುಲೆ ಬುಡ್ದು ಪೋಪೆರ್. ಉಂದು ಪೂರ ಆಯಿ ಬೊಕ್ಕ ಮೀದ್ ಉಪಹಾರ ದೆತೊನುವೆರ್. ಇಂಚೆನೆ ಒಂಜಿ ವಾರ ಈ ನಲಿಕೆ ಆಪುಂಡು.
ಒಣಸ್ ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರಸಾದ ಪಟ್ಟುನ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಕಾನದ ಬೊಕ್ಕ ಕಾಟದ ಪಣ್ಪಿ ಕುಲದೈವೊಳೆಗ್ ಕರಂಗೋಲು ನಲಿಕೆದ ಕಡೆತ ದಿನ ಅಗೇಲ್ ಬಲಸ್ದ್ ಪ್ರಾರ್ಥನೆನ್ ಸಂದಾಪುನ ಕ್ರಮಲಾ ಉಂಡು. ಸಂಗ್ರಹ ಮಲ್ತ್ ತಿಕ್ಕಿನ ಅರಿ, ಬಾರ್,ಪಣವುಡ್ದು ಉಣುಪ್ಪು ರೊಟ್ಟಿ ಬೊಕ್ಕ ಕೋರಿದ ಅಟಿಲ್ ಮಲ್ತ್ದ್ ಒಂಜಿ ಪಜೆತ ಮಿತ್ತ್ ಒಂಜಿ ಅಂಗಲೊಡು ಬಲಸುವೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಕರಂಗೋಲು ನಲಿಕೆದ ಪ್ರದರ್ಶನ ಆಯಿ ಬೊಕ್ಕ ಕಡೆಕ್ ಮಾತ ಪಟ್ದ್ ಒಣಸ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್. .
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
- ↑ ಹಿ. ಚಿ. ಬೋರಲಿಂಗಯ್ಯ, ೧೯೯೬, ಪ್ರಸಾರಾಂಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ,ಹಂಪಿ, ಎರಡನೆಯ ಮುದ್ರಣ, ೨೦೧೫, ಪು.೨೨೮