ನಾಗಮಂಡಲೊ
ಡಕ್ಕೆಬಲಿ ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡೊದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಒರಿದ್ ಬತ್ತ್‌ನ ದಿಂಜ ಪೊರ್ಲುದ ಕಲಾತ್ಮಕ ನಲಿಕೆಲೆಡ್ ಒಂಜಿ. ನಾಗಮಂಡಲೊ ಡಕ್ಕೆಬಲಿಡ್ದ್ ಪುಟ್ಟ್ಂಡ್ ವಾಡಿಕೆ. ಕ್ರಿ.ಶ.೧೪೫೮ದ ಬಾರಕೂರು ಶಾಸನೊಡು ಡಕ್ಕೆಬಲಿದ ಉಲ್ಲೇಕೊ ತಿಕುಂಡು. ನಂದಳಿಕೆಡ್ 13ನೇ ಶತಮಾನೊದ ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಒಂಜಿ ಶಿಲ್ಪೊನು ಪತ್ತೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಕ್ರಿ.ಶ.೧೪೦೨ದ ಬಾರಕೂರು ಶಾಸನೊಡು "ಮಂಡಲ ಭಂಡಾರಿ" ಪನ್ಪುನ ಪದೊ ಬಳಕೆ ಆತ್ಂಡ್.
ಇತಿಯಾಸೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ನಾಗಮಂಡಲೊ ನಾಗಗ್ ಬುಕ್ಕೊ ಡಕ್ಕೆಬಲಿ ಕೈತಲ್ದ ಆರ್ಯೇತರ ದೈವೊಲೆಗ್ ಸಮ್ಮಂದೊ ಆಪುನ ನಲಿಕೆದ ಉಪಚಾರೊ. ಇನಿ ನಾಗಮಂಡಲೊ ಸುದ್ದೊ ವೈದಿಕ ಆಚರಣೆದಂಚ ಉಂಡು. ಬೆರಣೆರ್, ಪೂಜೆತಗ್ಲ್, ಬ್ರಾಣ ನಾಗಪಾತ್ರಿ, ಬ್ರಾಣ ನಲಿಕೆದಗ್ಲ್(ವೈದ್ಯೆ)ರೆ ಕೂಡುಕಟ್ಟ್‌ಡ್ದ್ ಮಂತ್ರೊ, ಹೋಮೊ, ಹವನೊಲೆ ನೆಲೆಟ್ ನಡಪುಂಡು. ಆಂಡಲಾ ಉಂದೊಂಜಿ ಆರ್ಯೇತರ - ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿದಿಯಾದಿಪ್ಪೊಡು. ದಕ್ಷಿಣ ಬುಕ್ಕೊ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡೊದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಸೊಗು ''ನಾಗರ ಖಂಡ'' ಂದ್ ಪುದರಿತ್ತ್ಂಡ್. ಮುಲ್ಪ 'ನಾಗ' ಪನ್ಪುನ ಆದಿವಾಸಿಲು ವಾಸೊ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ''ಸರ್ಪಕುಲ ಲಾಂಛನೊ'' ಆದಿತ್ತ್‌ನ ಈ ಜನೊಕ್ಲೆಡ ''ಸರ್ಪಾರಾದನೆ'' ಒಂಜಿ ನೆರೆಕರೆತ ಮತಾಚರಣೆ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ವೈದಿಕ ದರ್ಮ ಪೊಗ್ಗ್‌ದ್ ಆಯಿ ಬುಕ್ಕೊ ನಾಗಾರಾದನೆ ಬ್ರಾಣೆರೆ (ವೈದ್ಯೆ) ರೆ ಪಾಲ್‌ಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್. ನಾಗಮಂಡಲೊ, ಬೆರ್ಮಮಂಡಲೊ ಡಕ್ಕೆ ಬಲಿಲೆ ನಲಿಕೆದ ವಿದಾನೊಡು ವಿಸೇಸೊ ವೆತ್ಯಾಸೊ ಇದ್ದಿ. ಇಂದೆತ ಉದ್ದೇಸೊನು ಬುಕ್ಕೊ ಇಂದೆನ್ ನಡಪಾದ್ ಕೊರ್ಪುನ ಬ್ರಾಣೆರೆ ಕುಲೊದಗ್ಲ್ ನಾಗಮಂಡಲೊ ನಿಗಂಟಾದ್ ಪನಿಯರ ಸಾದ್ಯೊ ಇದ್ದಿ. ಕೇರಳೊಡು ಸುಬ್ರಮಣ್ಯನ್ ಮುದ್ದುಸ್ವಾಮಿಂದ್ ಪನ್ಪುನವು ಉಂಡು. ನಾಗಾರಾದನೆ ಕರಾವಳಿದಗ್ಲ್ ದೆತೊನ್‍fನ ಆರಾದನಾ ವಿದಿಲೆಡ್ ಒಂಜಾತ್ಂಡ್. ನಾಗಮಂಡಲೊ ಇನಿ ವೈದಿಕ ವಿದಿಯಾದ್ ಆಚರಣೆ ಆಯಿಜಿಂಡಲಾ ಅಯಿತ ಮೂಲೊ ಸ್ವರೂಪೊನ್ ಪಾಣ (ನಲ್ಕೆ) ಸಮುದಾಯೊದಗ್ಲ್ ಸ್ವಾಮಿಗ್ ನಡಪಾವುನ ಡಕ್ಕೆಬಲಿಡ್ ಗುರ್ತಿಸವೊಲಿ.
ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಹಿನ್ನೆಲೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಚಿತ್ರೊಗುಲಾ ನಾಗಪಾತ್ರಿಡ್ ಮೈಟ್ ಬರ್ಪುನ "ಯಕ್ಷಿಗ್‌ಲಾ" ಮಾಂತ್ರಿಕ-ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಮ್ಮಂದೊ ಇಪ್ಪೊಡು. ಈ ವಿದಿಟ್ ಬರೆಪುನ ಚಿತ್ರೊ(ಮಂಡಲೊ) ಡ್ ನಾಗಯಕ್ಷಿ, ಬೆರ್ಮಯಕ್ಷಿ, ತ್ರಿಶೂಲೊ, ಗಣಪತಿ, ನಾಗೆಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಪಾತ್ರಿನ ಮೈಟ್ ಬರ್ಪುನವು ನಾಗಯಕ್ಷಿಯೇ ಹೊರತ್ ನಾಗೆ ಅತ್ತ್ಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ತ್ರಿಕೋನೊನು ಮಿತ್ತ್ ತಿರ್ತ್ ಮಾಲ್ತ್‌ದ್ ಜೋಡಣೆ ಮಲ್ಪುನಗ ತಾಂತ್ರಿಕ ರೂಪೊ ಪಡೆವೊಂಡು. ತಾಂತ್ರಿಕೆರ್ ಇಂದೆನ್ "ಶ್ರೀ ಚಕ್ರ"ಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಉಂದು ಪೊನ್ನು ಆನನ ಜೋಡಿಯಾಪುನ ಸಂಕೇತೊ. ಇಂದೆಕ್ ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಪೊರ್ತುಡು ಗಣೇಶೆಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ನಾಗಮಂಡಲೊಡು ಬುಡ್ಪಾಯರಾವಂದಿನ ಕೈಕಾರ್ ಇದ್ಯಾಂತಿನ ತಂತಿದ ಚಿತ್ರೊನು "ಬೆರ್ಮಯಕ್ಷ" ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಈ ಬೆರ್ಮವೈದಿಕೆ ನಾಲ್ ಮೋನೆದ ಬೆರ್ಮೆ ಅತ್ತ್. ತುಳುವೆರ್ ಪನ್ಪುನ ಬೆರ್ಮೆರ್. ಇಂದೆನ್ ಸಂತಾನೊದ ಅದಿದೇವತೆಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ನಾಗನ ಜೆಡೆದಂಚಿತ್ತಿನ ರೂಪೊನು ಮಂಜಲ್ ಬೊಲ್ದು ಬಣ್ಣೊಡು ಚಿತ್ರೊ ಬುಡ್ಪಾವೆರ್. ಅಯಿನ್ ಯಕ್ಷಿಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಈ ಆಚರಣೆಡ್ ಯಕ್ಷ ಸಂಕೇತೊನು ಆರ್ಯರ್-ದ್ರಾವಿಡೆರೆ ನಡುತ ಎಡ್ಡೆಪುದ ಬೆಸುಗೆಡ್ ಉಂಡಾಯಿನ ಸಂಕೇತೊ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಎಡ್ಡೆಮರಿತ ಚಿತ್ರೊನು ನಾಗಯಕ್ಷಂದ್ಎ ಪನ್ಪೆರ್. ಇಂದೆನ್ "ಪುರುಷ" ಸೂಚಕವಾದ್‌ಲಾ ತ್ರಿಶೂಲ "ಶೈವ" ಸೂಚಕವಾದ್‌ಲಾ ಗುರ್ತಿಸಬೆರ್.
ಜನಪದ ಹಿನ್ನೆಲೆ|
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ದುಂಬುಡು ಮಹಾಭಾರತೊದ ಕಾಲೊಡು ಪರೀಕ್ಷಿತನ ಮಗೆ ಆಯಿನ "ಜನಾಮೇಜಯೆ" ಉತ್ತಂಕೆ ಪನ್ಪುನಾಯನ ಪ್ರೇರಣೆ ಪಡೆದ್ ಆಯ ಅಮ್ಮನ ಸಾವುದ ಪಗೆನ್ ಸಾದಿಸಯರ ಸರ್ಪಕುಲೊನೆ ನಾಶ ಮಲ್ಪುನಂಚಿತ್ತಿನ "ಸರ್ಪ ಯಾಗ" ಮಲ್ಪುವೆ. ಇಂದೆಕ್ ಕದ್ರುನ ಶಾಪೊಲಾ ಪೂರಕ ಆಪುಂಡು. ಇಂಚಾದ್ ಸರ್ಪಯಾಗೊಡು ಮಸ್ತ್ ಉಚ್ಚುಲು ಅಗ್ನಿದೇವಗ್ ಅರ್ಪಣೆ ಆಪುಂಡು. ಅಕೇರಿಗ್ ತಕ್ಷಕೆ ಪನ್ಪುನ ಸರ್ಪೆ ಇಂದ್ರನ ಆಶ್ರಯೊಡು ತೆರಿದ್ ಇಂದ್ರನ್ ತನ್ನೊಟ್ಟುಗು ಸೇರೊಡು ಪಂದ್ ಆಹ್ವಾನ ಕೊರ್ಪೆರ್. ನನ ಇಂದ್ರೆ ಸಮೇತ ಅಗ್ನಿಗ್ ಬೂರುನ ಪೊರ್ತುಗು, ಜರತ್ಕರುನ ಮಗೆ ಅಸ್ತಿಕಾ ಪನ್ಪಿನ ಒರಿ ಬುದ್ಧಿವಂತೆ ಯಜ್ಞೊನು ಉಂತಾವೆ. ಇಂದೆಡ್ದಾದ್ ಅಲ್ಪ ಮುಲ್ಪ ಒಂಜಿ ರಡ್ಡ್ ಉಚ್ಚುಲು ಬದ್ಕುಬೊ. ಕಾಲ ಕರಿನಂಚ ಮಹಾಭಾರತೊದ ದ್ವಾಪರಯುಗ ಅಕೇರಿಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್. ಕಲಿಯುಗೊಡು ನರಮಾನ್ಯೆರ್ ನಾಗನ ವಂಶಾವಳಿನ್ ನಾಶ ಮಲ್ಪೆರೆ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ನಾಗರೂಪೊದ ಸ್ಕಂದೆ ನಾಗಲೆನ ವಂಶಾವಳಿನ್ ಕಾಪಾಡಿಯರ ನರಮಾನಿಲೆನ್ ತುಚ್ಚಿಯರ ಸುರು ಮಲ್ತೆ. ನರಮಾನಿಯರೆಗ್ ಉಚ್ಚುಲೆ ಬಗೆಟ್ ಪೋಡಿಗೆ ಆಂಡ್. ಇಂದೆಕ್ ಪರಿಯಾರೊ ಆದ್ ನಾಗನ ಆರಾದನೆ ಸುರು ಆಂಡ್. ಇಂಚ ಸುರು ಆಯಿನ ನಾಗನ ಸ್ತುತಿ "ನಾಗಮಂಡಲ" ಪನ್ಪಿ ಪುಗಾರ್ತೆಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್. ಈ ಮಂಡಲನ್ ಬಕ್ತಿಡ್ ಮಲ್ತಿನಕುಲು ಏಪಲಾ ನಾಗನ ಕ್ರಪೆ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನ ಆಶೀರ್ವಾದೊಡು ಏಪೊಲಾ ಇಪ್ಪುವೆರ್ ಪನ್ಪುನ ನಂಬಿಕೆ ಆಂಡ್.
ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣೊಡು ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಉಲ್ಲೇಕೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಕ್ಷತ್ರಿಯ ರಾಜಡ್ದ್ ಸೈತ್‌ನ ಅಮ್ಮನ್ ತೂಯಿನ ಕಿಂದದಂತಿ ದಿಂಜ ಬೇಜಾರೊಡು ತನ್ನೊ ಅಪ್ಪೆನ್ ತೂನಗ ಆಳ್ 21 ಸರ್ತೊ ಆಳೆನ ಎದೆನ್ ಹಾಕೊಂದಿತ್ತಳ್. ಇಂದೆನ್ ತೂಯಿನ ಪರಶುರಾಮೆ 21 ಸರ್ತಿ ಇಡೀ ಬೂಮಿನ್ ತಿರ್ಗ್‌ದ್ ಕಣ್ಣೆದ್ರ್ ತೂಯರ ತಿಕ್ಕ್‌ನ ಕ್ಷತ್ರಿಯೆರೆನ್ ಕೆರ್ದ್ ಪಾಡ್ಯೆ. ತನ್ನೊ ಕಾರ್ಣಿಕೊದ ಕುಡರಿನ್ ದೆತೊಂದು ಕಾರ್ತವೀರ್ಯನ ಜೋಕ್ಲೆನ್ ಕೆರ್ದ್ ಅಕ್ಲೆನ ಸಾಮಂತೆರಾಯಿನ ಮಾತ ರಾಜಕುಲೊನು ಕೆರ್ದ್ ದರ್ಮೊ ಸ್ತಾಪನೆ ಮಲ್ತೆ. ಕ್ಷತ್ರಿಯರೆನ್ ಕೆರ್ನ ಪಾಪೊ ಪರಿಯಾರೊಗಾದ್ ಅಶ್ವಮೇಧೊ ಯಾಗೊನು ಆಯೆ ಗೆಂದಿನ ಬೂಮಿಡೆ ಮಲ್ಪಯೆ. ಯಾಗ ಮುಗಿ ಬುಕ್ಕೊ ಕಶ್ಯಪ ರುಸಿಕ್ ಆ ಬೂಮಿನ್ ದಾನೊ ಕೊರ್ದ್ ತಪಸ್‌ಗ್ ಪೋಪೆ. ಕಶ್ಯಪ ರುಸಿಲು ಬೂಮಿನ್ ಕಾತ್‍ನೆಡ್ದಾರೊ ಆ ಬೂಮಿಗ್ ಕಶ್ಯಪೀ ಪಂಡ್ದ್ ಪುದರಾಂಡ್. ಪರಶುರಾಮಗ್ ತಪಸ್ಸ್ ಮಲ್ಪಿಯರ ಆವ್ವೇ ಬೂಮಿ ಬೋಡು ಪನ್ಪುನ ನೆಲೆಟ್ ಕಡಲ್ದ ದುಂಬು ಬತ್ತ್‌ದ್ ಕೊಡರಿನ್ ದೇರ್ತೆಗೆ. ಪಾತಾಳ ಲೋಕೊದ ರಾಜೆ ಕಡಲ್ದ ರಾಜನೊಟ್ಟುಗೆ ಪರಶುರಾಮಗ್ ತರೆಬಗ್ಗಾದ್ “ಈರೆನ ಕುಡರಿ ಬೂರುನಾತ್ ಪ್ರದೇಸೊ ಮುಟ್ಟೊದ ಜಾಗೆನ್ ಈರೆಗ್ ಒಪ್ಪಿಸಾವೆ” ಪನ್ನಗ ಕುಡರಿ ಅಡಕ್ಯೆಗೆ. ಅಪಗ ಆಡೆಮುಟ್ಟ ಕಡಲ್ ಪರಿವು ಜಾರ್ಂಡ್‌ಗೆ. ಯಾನ್ ಮುಲ್ಪ ಒಂಜಿ ದೇಸೊನು ಸ್ತಾಪಿಸವೆ. ಮುಲ್ಪ ದರ್ಮೊ ಸ್ತಾಪನೆ ಮಲ್ಪುವೆ. ಮುಲ್ಪ ದೇವೆರೆ ದೇಸ್ತಾನೊಲೆನ್ ಕಟ್ಟುವೆ ಪಂಡ್ದ್ ದಿಂಜ ದೇವೆರೆಗ್ ವರೊನು ಕೊರಿಯೆಗೆ. ಅಂಚಾದ್ ಮುಲ್ಪ ದಿಂಜ ಕಡೆಟ್ ನಾಗಾರಾದನೆ ನಡಪುಂಡು. ಅತ್ತಂದೆ ಮಾತ ದೇವೆರೆ ದೇಸ್ತಾನೊಲು ಉಂಡು.
ನಾಗಮಂಡಲೊ ನಲಿಕೆದ ಕ್ರಮೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಪಾತ್ರಿ ಬುಕ್ಕೊ ವೈದ್ಯೆ ಪಂಡ ಪುರುಷೆ ಬುಕ್ಕೊ ಪ್ರಕೃತಿ. ಮೆಕ್ಲ್ ಕ್ರಮೊಟ್ಟು ಪೊರ್ಲುಡು ಚಿತ್ರೊ ಮಲ್ತ್‌ನ ಮಂಡಲೊದ ಸುತ್ತೊ ನಲಿಪುವೆರ್. ಸರ್ಪೆ, ಸುರುಕು ಕೋಪೊಡು, ಸುರುಳಿ ಸುತ್ತುದು, ತನ್ನ ಸರ್ರೊನು ಒಂಜಿ ಸುರುಳಿ ಆದ್ ಮುರ್ಕುಂಡು. ಬುಕ್ಕೊ ತನ್ನೊ ತರೆನ್ ದೇರ್ಪುಂಡು. ಅಯೆ ನನೊಂಜಿ ಸರ್ತಿ ಪ್ರಕೃತಿದ ಮೋಡಿಗ್ ಬಲಿಯಾದ್ ನಿದ್ರೆಗ್ ಪೋಪೆ. ಈ ಬಾವನೆ ನಲಿಕೆದ ದರ್ಸನೊಗು ಕಾರಣ ಆಪುಂಡು. ಪನೊಂದಿಪ್ಪುನ ಪಾರ್ತನೊ ಒಂಜಿ ನಾಗನ ಬಗೆಟ್. ನಲಿಕೆಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಬಾವನೆಲೆನ್ ಪ್ರದರ್ಶಿಸವೆರ್. ಕೆಲವೊಂಜಿ ಸಂಗರ್ಸೊ, ಕೆಲವೊಂಜಿ ದೋಸ್ತಿ, ವಿನಮ್ರತೆ, ಕೋಪೊ ಇಂಚಿತ್ತಿನವು ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ನಾಗಮಂಡಲೊದ ವೈದ್ಯೆರೆನ ನಲಿಕೆಡ್ಲಾ ಮಸ್ತ್ ಮುದ್ರೆಲು ಉಪಯೋಗ ಆಪುಂಡು. ಕೆಲವು ಭರತನಾಟ್ಯೊಡು ಇಪ್ಪುನಂಚಿನವು, ಕೆಲವು ಪೊಸತ್.
- ಪಾತಕ ಹಸ್ತ(ಅಪರಾಧಿ ಕೈ) - ನಾಗದೈವ ಶಾಂತ ಆಯೆರೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಲ್ಪುನ ಸಂದರ್ಭ.
- ತ್ರಿಪಾತಕ - ದೈವ-ದೇವತೆಲೆಗ್ ಪ್ರಾರ್ತನೆ ಮಲ್ಪುನ ಪೊರ್ತು.
- ಅರ್ಧಚಂದ್ರೆ - ಪ್ರಾರ್ತನೆಎ ಪೊರ್ತು.
- ಸೂಚಕ - ಕೋಪ ಅತ್ತಂದೆ ಅಸಹನೆನ್ ತೋಜಾವುನ ಪೊರ್ತು
- ಅನುಪಲ್ಲವಿ
- ಪದ್ಮಕೋಸೊ
- ಶಿಖರೊ/ಕೊಡಿ
- ನಾಗನ ತರೆ - ನಾಗನ ಸಂಕೇತೊ
- ಮುರ್ಗೊದ ತರೆ
- ಸಿಂಹೊದ ಮೋನೆ
- ಕಪಿತ್ತ
- ಅಂಗುಲೊ
- ಅಬಯೊ
- ಕರ್ತರಿಮೋನೆ
- ಸುಕದ ತುಂಡು
ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಆರಾದನೆದ ವಿದಿವಿದಾನೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಆರಾದನೆದ ಆಚರಣೆಲೆಡ್ಲಾ ಅಲ್ಪದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಅಂಸೊಲೆನ್ ಕಂಡಿತಾದ್ ಗುರ್ತಿಸಾವೊಲಿ. ದಾರ್ಮಿಕ ಅಂಸೊಲು ಮುಕ್ಯವಾದ್ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ, ಒರಿ ಕಲಾ ವಿಮರ್ಶಕೆರ್ ಕಲಿತ ಅನೇಕ ಅಂಸೊಲೆನ್ ಗುರುತಿಸವೆರ್. ನಾಗಮಂಡಲೊದ ವೇದಿಕೆದ ರಂಗಪರಿಕರೊಲು, ಮಂಡಲೊದ ಚಿತ್ರಕಲೆ, ನಲಿಕೆ, ಪಾರ್ತನೊ, ಪ್ರಕೃತಿದ ರಹಸ್ಯೊ, ಮಾಯೊ ಶಕ್ತಿದ ಪೋಡಿ ಬುಕ್ಕೊ ತ್ರಿಪ್ತಿ, ಮಂಡಲೊದ ಬಣ್ಣೊಲೆನ ಸಾಮರಸ್ಯೊ ಸಂಯೋಜನೆ, ಪೊನ್ನನ ವೇಸೊಡು ಅರ್ದೊ ಪೊಂಜೋಲೆನ ವೇಸೊ, ಬಳಕೆ ಆಯಿನ ವಾದ್ಯೊಲು, ಸಂಗೀತೊದ ವಾತಾವರಣೊ, ದೈಹಿಕ ಚಲನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ ಸಂಗೀತೊ ಇಂಚಮಾತ ತೂಪುನಗ್ಲೆಡ ಪುಟ್ಟುನ ಕುಸಿತ ಬುಕ್ಕೊ ತ್ರಿಪ್ತಿಡ್ ಗುರ್ತಿಸವೊಲಿ. ಅಂಚನೆ ಕಲೆತ್ತ ನಿಲೆನ್ ಗುರ್ತಿಸವೊಲಿ.
- ಮಂಜೊಲ್ ಬಣ್ಣೊ - ಮಂಜೊಲ್ ಬೇರ್ದ ಪೊಡಿ
- ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣೊ - ಮಂಜೊಲ್+ಸುಣ್ಣೊದ ಪೊಡಿ
- ಕಪ್ಪು ಪೊಡಿ - ಪೊತ್ತ್‌ನ ಅರಿತ ಪೊಡಿನ್ ಸುಡ್ದ್ ಮಲ್ತ್‌ನ ಕಪ್ಪು ಪೊಡಿ
- ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣೊ - ಮೆಂತೆ ಇರೆ ಪೊಡಿ
- ಬೊಲ್ದು ಬಣ್ಣೊ - ಬೊಳಂತ್ಯೆ ಅರಿತ್ತ ಪೊಡಿ
ನಾಗಮಂಡಲೊಗು ಬೇತೆ ಪುದರ್‌ಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಡಕ್ಕೆಬಲಿ, ಮಂಡ್ಲಬೊಗ, ಮಂಡ್ಲಸೇವೆ, ಹೊಡಿಸೇವೆ, ದೈವಮಂದ್ಲ, ಡಮರು ಸೇವೆ ಇಂಚ ಮಾತ ನಾಗಮಂಡಲೊದ ಆರಾದನೆದ ಆಚರಣೆಗ್ ಬೇತ್ ಪುದರ್ ಉಂಡು.
ಸಾರ್ವಜನಿಕೆರೆಗ್ ಒನಸ್
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಒನಸ್ ಕೊರ್ಪುನವು ನಾಗಮಂಡಲೊಡು ವಿಸೇಸೊ ಆಚರಣೆ. ಸುಮಾರ್ 5,000 ರ್ದ್ 30,000 ಜನೊ ಈ ಒನಸ್ ಪುರ್ಸಾದೊಡು ಪಾಲ್ ಪಡೆಪೆರ್. ಜನಕುಲು ಇಂದೆನ್ ಪುರ್ಸಾದೊ ಪಂಡ್ದ್ ತೆರಿವೆರ್.
ಪ್ರಶಂಸೆದ ಒಂಜಿ ಬಾಯಿ ನೆಂಪುದ ಪಟ್ಯೊದ ಮಾದರಿ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಪಾತಾಲೊ ಉಚ್ಚುಲೆನ ಇಲ್ಲ್/ಪ್ರೀತಿಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತರ್
ಆರ್ ಬೂಮಿಗ್ ಬರೊಡುಂದು/
ಸಂಪ್ರೀತಿಡ್ ಕಿನ್ನಿತೆತ್ತಿ ಒಟ್ಟು ಸೇರ್ದ್,
ನಾಗರಥ, ನಾಗವಾಜಿ ಏರೊಂದು/
ಪತ್ತುನ ಕಹಳೆ ಕೊಂಬು/
ಬೊಟ್ಟುನ ಡೋಲು ವಾದ್ಯೊ ಮಿತ್ತ್ ಮಿತ್ತ್ ಬೊಟ್ಟುನ ತಮ್ಮಟೆ ಹೆಗ್ಗಾಳೆ/
ತುಡುಬು, ಗಡೆಬಡೆ ಬೇರಿನ್ ಕುಸಿಟ್ ಬೊಟ್ಟೊಂದ್. ಪಯನೊ ಬತ್ತೊಂದಿತ್ತರ್
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ಸಂಪಾದಕೆರ್: ಕೆ. ವೆನ್. ರಾಜಗೋಪಾಲ, ತುಳು ಆಚರಣೆಲೆಡ್ ಕಲೆ, ಕರುನಾಡ ಲಲಿತ ಕಲಾ ಅಕಾಡೆಮಿ, ಬೆಂಗಳೂರು - ೧ (೧೯೮೯), ಪುಟೊಕುಲು ೧೩-೨೨.
- ಸಂಪಾದಕೆರ್: ಪ್ರೊ. ಏ. ಚ. ಬೋರಲಿಂಗಯ್ಯ, ಕನಾ೯ಟಕ ಜಾನಪದ ಸಂಗ್ರಹ, ಪ್ರಸರಂಗ,ಗನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಹಂಪಿ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ೧೯೯೬, ಪುಟ ಸಂಖ್ಯೆ: ೧. 47-53