ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣ

ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣ/ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣೆ (15 ಆಗಸ್ಟ್ 1796 - 26 ಜನವರಿ 1831) ಕರ್ನಾಟಕ, ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರೆ ಆದ್‍ ಇತ್ತೆರ್‌. - ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟ ಮಲ್ತ್‌ನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರೆರೆಡ್ ಒರಿ. ಕಿತ್ತೂರು ಚೆನ್ನಮ್ಮನ ಬಲಗೈ ಬಂಟೆರಾದ್ ಇತ್ತೆರ್.ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿದ ವಿರುದ್ಧ ಅರ್‌ ತೀರುನಡೆ ಮುಟ್ಟಲಾ ಹೋರಾಟ ಮಲ್ತ್‌ನಾರ್.

ಪುಟ್ಟು

• ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣೆ ಪುಟ್ಟುನೆ ಆಗಸ್ಟ್‌ ೧೫ ನೆಯ ದಿನ ೧೭೯೬. ಆಗೋಸ್ತು ೧೫ ಭಾರತೀಯೆರೆಗ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ತಿಕ್ಕ್‌ನ ದಿನವಾದ್ ಉಂಡು. ಭಾರತೀಯೆರೆಗ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರ್ಬೊ. ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆದ ಬೈಲಹೊಂಗಲ (ಸಂಪಗಾವಿ)ತಾಲೂಕುದ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ಗ್ರಾಮೊಡು ಅಮ್ಮೆ ಭರಮಪ್ಪೆ ಅಪ್ಪೆ ಕೆಂಚಮ್ಮಾಜಿನ ಮಗೆ ಆದ್‍ ಪುಟ್ಟಿಯೆರ್‌. ಮೇರೆನ ಸಹೋದರಿ ಮಾಯವ್ವ.

ಹಿನ್ನೆಲೆ

• ರಾಯಣ್ಣಗ್, ವೀರ ರಾಯ, ವೀರ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣೆ, ಶೂರ ರಾಯಣ್ಣ, ಧೀರ ರಾಯಣ್ಣ, ಕ್ರಾಂತಿವೀರ ರಾಯಣ್ಣ ಇಂಚಿತ್ತಿ ದಾಖಲೆಲು ಜನಮನದಾಳೊಡು, ಜನಪದೆರ್ದ್, ನಾಟಕಕಾರೆರ್‌ರ್ದ್‌, ಇತಿಹಾಸಕಾರೆರ್‌ರ್ದ್ ರಾಯಣ್ಣನಗ್ ಪುದರುಲು ತಿಕ್ಕ್‌ದ್ಂಡ್.
• ಕಿತ್ತೂರುರ್ದ್ ಕೆಲವೇ ಮೈಲ್‍ ದೂರೊಡು ಉಪ್ಪುನ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ಗ್ರಾಮೊಡು ಭರಮಪ್ಪ ಬೊಕ್ಕ ಕೆಂಚವ್ವ ದಂಪತಿಲೆನ ಪುತ್ರೆ ಆದ್‍ ಪುಟ್ಟ್‌ಯೆ ರಾಯಣ್ಣೆ. ಮೊಕುಲೆನ ಪುದರ್‌ ಪೋಯಿನ ಕುಟುಂಬ. ದಾಯೆ ಪಂಡ ಅಜ್ಜೆರ್‌ ರೋಗಪ್ಪ ವೀರಪ್ಪ ದೇಸಾಯಿ ಯುದ್ಧೊಡು ತೋಜಾಯಿನ ಶೌರ್ಯಗ್ ಬೋಡಾದ್ ‘‘ಸಾವಿರ ಒಂಟೆಲೆನ ಸರದಾರೆ’’ ಪನ್ಪುನ ಬಿರುದು ಕೊರ್ದ್ ರಕ್ತಮಾನ್ಯ ಭೂಮಿನ್ ಬಳುವಳಿಯಾದ್ ಪಡೆಯಿನಾರ್.
• ರೋಗಪ್ಪ ಆಯುರ್ವೇದ ಪಂಡಿತೆರಾದ್ ಇತ್ತೆರ್. ರಾಯಣ್ಣನ ತಂದೆ ಭರಮಣ್ಣ ಮಹಾನ್ ಸಾಹಸಿ.ಕಿತ್ತೂರ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಜನರಿಗೆ ಕಾಟ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಹೆಬ್ಬುಲಿಯನ್ನು ಕೊಂದ ಕೀರ್ತಿ ಇವರದ್ದು. ಈ ಸಾಹಸಕ್ಕಾಗಿ ಕಿತ್ತೂರು ಮಲ್ಲಸರ್ಜ ದೇಸಾಯಿ ನೀಡಿದ ಹೊಲವೇ ರಕ್ತಮಾನ್ಯದ ಹೊಲ. ಸಂಗೊಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿನ ಗರಡಿ ಮನೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಿರುವ ಗರಡಿ.
• ರಾಯಣ್ಣನಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯಾಗಿ ಗಲ್ಲುಗಂಬಕ್ಕೇರಿದ ದಿನ ಜನವರಿ ೨೬ನೆಯ ದಿನ ೧೮೩೧; ಜನವರಿ ಇಪ್ಪತ್ತಾರು ಭಾರತೀಯರ ನಿಜವಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಗಣರಾಜ್ಯವ ದಿನವೂ ಹೌದು, ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ದಿನ, ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬ. ಇವೆರಡು ದಿನಗಳು ಜನನ ಮರಣದವುಗಳು ರಾಯಣ್ಣನಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉತ್ಸವದ ದಿನಗಳಾಗಿವೆ. ಇಡೀ ಜೀವಮಾನ ಆಂಗ್ಲರನ್ನು ನಾಡಿನಿಂದ-ದೇಶದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲು ಮಾಡಿದ ಹೋರಾಟ (ಲಡಾಯಿ)ಗಳು ಸ್ಮರಣೀಯವಾಗಿವೆ.
• ಜನ್ಮದಾರಭ್ಯದಿಂದ ಮೂವತ್ತೈದು ವರುಷಗಳ ಕಾಲ ಅಂದರೆ ಸ್ವರ್ಗವಾಸಿಯಾಗುವವರೆಗೆ, ತನ್ನ ಸರ್ವಸ್ವವನ್ನು ಕಿತ್ತೂರ ನಾಡಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದವನು ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣ. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣನ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿ ಮರಣದಂಡನೆ ನೀಡಿದರು. ಆತನ ಜೊತೆ ಇತರ ಏಳು ಜನ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿ ಮರಣ ದಂಡನೆ ನೀಡಿದರು. ಆರು ಜನರಿಗೆ ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡಿ, ಸಮುದ್ರದಾಚೆಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಅವರ ವಿವರ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ.

ಬ್ರಿಟೀಷೆರ್ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣನನ್ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಾಯಿನ ಜಾಗೆ

ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆಗ್‍ ಒಳಗಾದ್‍ ಸಮುದ್ರೊರ್ದು ಅಂಚಿಗ್‍ ಕಡಪುಡ್‌ನಕುಲು

೧. ರುದ್ರನಾಯಕ  ೫೦ 
೨. ಎಲ್ಲಾನಾಯಕ  ೪೦
೩. ಅಪ್ಪೂಜಿ  ೪೦
೪. ರಾಣಮೋಜಿಕೊಂಡ  ೩೦
೫. ಕೋನೇರಿ  ೪೦ 
೬. ನೇಮಣ್ಣ  ೪೦

ತೀರ್‌ನೆರ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ

• ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ಗ್ರಾಮದ ಬಿಚ್ಚುಗತ್ತಿ ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣೆ ಮಾರುವೇಸೊಡು ರಾಯಣ್ಣನ ಅಂತಿಮ ಸಂಸ್ಕಾರೊಡು ಪಾಲ್ ದೆತೊಂದು ರಾಯಣ್ಣನ ಸಮಾಧಿದ ಮಿತ್ತ್ ಆಲದ ದಯಿನ್ ನಡುಪುನೆತ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಗೆಳೆಯಗ್ ಅಂತಿಮ ನಮನ ಸಲ್ಲಿಸಾಯೆ. ಆಣಿ ನಡ್‍ನ ಆಲದ ದಯಿ ಇನಿ ಹೆಮ್ಮರವಾದ್ ಬುಲೆದ್ ಉಂತುದ್ ಉಂಡು. ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೃಕ್ಷವಾಗದ್ ದೇಶಾಭಿಮಾನಿಲೆಗ್ ಸದಾಕಾಲ ಸ್ಪೂರ್ತಿದ ಸಂಕೇತವಾದ್ ಬೃಹದಾಕಾರವಾದ್ ಬುಲೆದ್ ಇನಿ ಪೂಜ್ಯ ಭಾವನೆಲೆಗ್ ಇಂಬು ಕೊರಪುನ ಪುಣ್ಯ ಜಾಗೆ ಆದ್ ಉಂಡು.
• ರಾಯಣ್ಣನ ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಹೋರಾಟ, ದೇಶಪ್ರೇಮ ಯುವಜನತೆಡ್ ಸ್ಫೂರ್ತಿನ್ ದಿಂಜಪುಂಡು. ಇತ್ತ್ಂಡ ರಾಯಣ್ಣನಂಚಿನ ದೇಶಪ್ರೇಮಿಲ್ ಉಪ್ಪೊಡು ಪನ್ಪುನ ಪಾತೆರ ಮಾತೆರೆನ ಬಾಯಿಡ್ ಬರ್ಪುನಂಚ ಆತ್ಂಡ್. ರಾಯಣ್ಣನ ದಂಡ್‍ಡ್‍ ಸ್ಮರಣೆ ಮಲ್ಪೊಡಾಯಿನ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ವಿಷಯ ಪಂಡ್ಂಡ ಒಗ್ಗಟ್ಟ್ ಉಂಡು ಮಲ್ತ್‌ನ ಬಗೆನ್ ತೆರಿಪುನೆ. ರಾಯಣ್ಣನ ಪುದರ್‌ನ್ ಅಮರವಾದ್ ದಿಯೆರೆ ಬೆಂಗಳೂರುದ ರೈಲ್ ನಿಲ್ದಾಣೊಗು ಕ್ರಾಂತಿವೀರ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣ ಪನ್ಪುನ ಪುದರ್‌ನ್ ದೀತೆರ್. ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ.

ಚಲನಚಿತ್ರ

• ರಾಯಣ್ಣನ ಬದುಕನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ೧೯೬೭ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯ್ತು. ಮತ್ತೆ ೨೦೧೨ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿಯೇ ಮತ್ತೊಂದು ಅದ್ದೂರಿ ಚಿತ್ರವೂ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯ್ತು. ಇದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದವರು ಆನಂದ ಅಪ್ಪುಗೋಳ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದವರು ನಾಗಣ್ಣ.
• ಈ ಚಿತ್ರದ ನಾಯಕರಾಗಿ ದರ್ಶನ್ ತೂಗುದೀಪ್ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ.ತಾಯಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [ಶ್ರೀಮತಿ ಉಮಾಶ್ರೀಯವರು] ಮತ್ತು ಕಿತ್ತೂರು ಚೆನ್ನಮ್ಮನಾಗಿ ಜಯಪ್ರದಾ ಕೂಡಾ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ..

ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕೊಲು

• Marathi article about Sangolli Rayanna
• Memorial to Sangolli Rayanna