ತುಳುನಾಡ್
ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೊದ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಲು ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯೊದ ಕಾಸರಗೋಡುಜಿಲ್ಲೆನ್ ತುಳುನಾಡ್ ಪಂಡ್ದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಈ ಪ್ರದೇಸೊದ ಮುಕ್ಯೊ ಬಾಸೆ ತುಳು. ಬೌಗೋಲಿಕವಾದ್ ತುಳುನಾಡ್ ಭಾರತದೇಸೊದ ನೈರುತ್ಯೊಡುಪ್ಪುನ ಪ್ರದೇಸೊ.
ತುಳುನಾಡ್ದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಅರಬ್ಬಿ ಕಡಲ್. ಬಡೆಕಾಯಿಡ್ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೊದ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ, ತೆನ್ಕಾಯಿಡ್ ಕೇರಳ. ತುಳು ಮುಲ್ತ ಮಣ್ಣ್‌ದ ಬಾಸೆ. ಕನ್ನಡ, ಬ್ಯಾರಿ,ಕೊಂಕಣಿ ಬಾಸೆನ್‍ಲಾ ಮುಲ್ಪ ಪಾತೆರುವೆರ್. ತುಳುನಾಡ್ದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ೮,೪೪೧ km2 (೩,೨೫೯ sq mi). ೨೦೦೧ಗ್ ಮುಲ್ಪ ೩,೦೦೫,೮೯೭ ನಸ್ಯೊ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಕುಡ್ಲದ ಮಂಗಳೂರು ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ, ಉಡುಪಿ ಮುಲ್ತ ಮುಕ್ಯೊ ನಗರ ಆದುಂಡು.
ಚರಿತ್ರೆ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಪಿರಾಕ್‍ದ ಕಾಲೊಡು ಗೋಕರ್ಣೊಡ್ದು ಚಂದ್ರಗಿರಿ ತುದೆಮುಟ್ಟ ಉಪ್ಪುನ ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡ ಬೊಕ್ಕ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆದ ಭಾಗೊನು ತುಳುನಾಡ್ ಪನೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಇತ್ತೆ ಐಟೇ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಲಾ ಪುಟ್ಟುದುಂಡು. ಪದಿನಾಜನೇ ಶತಮಾನ ಮುಟ್ಟ ನೆಕ್ಕ್ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಪಂಡ್ದ್ ಪುದರ್‍ ಇತ್ತ್ ಜಿ. ಕಡಲ್ ಮಾರ್ಗೊಡ್ದು ಬೇರೊಗು ಬತ್ತಿ ವಿದೇಶಿಯೆರ್‍ ತನ್ಕುಲೆಗ್‍ ಸುರು ತೋಜಿನ ಈ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶೊಗು ಕೆನರಾ (canara) ಪಂಡ್ದ್ ಲೆತ್ತೆರ್‍. ಅಯಿಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಪನ್ಪಿ ಪುದರ್‍ ಬತ್ತ್ಂಡ್. ತುಳುನಾಡ್ ಪುದರ್‍ ಎಂಚ ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಪನ್ಪಿನೆಕ್ಕ್ ಬಿನ್ನಪಿಪ್ರಾಯೊಲು ಉಂಡು. ಕೇರಳ ತುಳುನಾಡ್‍ಡ್ದ್ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಪಿನೆಡ್ದ್ ದುಂಬು ತುಳುಂಬನ್ ಪೆರುಮಾಳ್ ಪನ್ಪಿ ಆರಸೆ ಕೋಟೇಶ್ವರೊಡು ತನ್ನ ರಾಜದಾನಿ ಮಲ್ತೊಂದು ಈ ನಾಡ್‍ನ್ ಆಳೊಂದಿತ್ತೆ ಪಂಡ್ದ್ ಲಾ ಅಯಡ್ದ್ ಈ ನಾಡ್‍ಗ್‍ ತುಳುನಾಡ್ ಪುದರ್‍ ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಪಂಡ್ದ್ ಕೇರಳೊಡು ಪನ್ಪೆರ್......
ವಿಶೇಷತೆ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಈ ನಮ್ಮ ತುಳುನಾಡ್‍ಡ್‍ ಸೃಷ್ಟಿ ಅರಾಧನೆ ಹೆಚ್ಚ. ಭೂತಾರಾಧನೆ, ಬೊಕ್ಕ ನಾಗಾರಾಧನೆ ಮೂಲು ಹೆಚ್ಚ ತೋಜಿದ್‍ ಬರ್ಪುಂಡು. ಕೃಷಿ ಕುಟುಂಬೊಲು ಹೆಚ್ಚ ಇತ್ರಿನೆಡ್ದ್ ಮುಲ್ಪ ಜನಪದ, ಸಂಸ್ಕೃತಿದ ಬಗೆಟ್‍ ಹೆಚ್ಚ ಬುಲೆದುಂಡು. ಜನಪದ ಕ್ರೀಡೆಲಾಯಿನ ಕೋರ್ದಕಟ್ಟ, ಕಂಬಲ, ತಾರಾಯಿ ಕಟ್ಟುನ ಮುಲ್ತ ಮುಕ್ಯವಾಯಿನ ಜಾನಪದ ಕ್ರೀಡೆಲು. ಪಾಡ್ದನ, ಉರಲ್, ಗಾದೆ, ಒಗಟು, ಯಕ್ಚಗಾನ, ಉಂದು ಮಾತಾ ತುಲುನಾಡ್‍ದವೇ. ನಮ್ಮ ತುಳು ಲಿಪಿತ್ತ ಕಲ್ಲ್ ದ ಬರವು ಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಆಯಿನ ಕುಡ್ಲ‍ಡ್ ತುಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು.
ಬೋಳೂರು ಪನ್ಪಿನ ನಮ್ಮ ತುಳುನಾಡ ಜಾಗೆಡ್ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನೆರ್ ಬತ್‍ದ್ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಬತ್ತೇರಿ ಪನ್ ಪುನ ಒಂಜಿ ಮಾಮಲ್ಲ ಕೋಟೆ‍ನ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಲ್ತ್‌ರ್, ಅವು ಇತ್ತೆಲ ಅಲ್ಪ ಪೆರ್ಮೆ ಪಡೆದ್‍ಂಡ್. ಬೊಕ್ಕ ಒಂಜಿ ಮಲ್ಲ ಇಸಯ ಪಂಡ ಅಲ್ಪ ಇತ್ತೆಲ ಅವನ್ ತುಯೆರೆ ಪರವೂರ್‍ದ ಜನಕ್‍ಲ್ ಬರ್ಪೆರ್. ಆಯಿತ ಕೈತಲ್ ಮಲ್ಲ ಸುದೆಲಾ ನಮಕ್ ತುಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು, ಆ ಸುದೆನ್ ದಾಟ್‍ದ್ ಪೋಂಡ ಬಾರೀ ಪೋರ್ಲ ಕಡಲ್ ನಮಕ್ ತುಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು.
ಭಾಷೆ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ತುಳುನಾಡ್ದ ಬಾಸೆ ತುಳು. ಐಕ್‍ ಲಿಪಿ ಉಂಡು. ಸ್ವಂತ ಲಿಪಿ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ರಾಜಾಶ್ರಯ ದಾಂತೆ ಆವು ಬಳಕೆಡ್‍ ದಾಂತೆ ಪೋಂಡಲಾ ಮೂಲ ತುಳು ಲಿಪಿತ್ತ ಚರಿತ್ರೆಹೊಂದಿನ ಗ್ರಂಥೊಲು ಉಂಡು. ಇನಿಕ್ಕ್ ಲಾ ಐತ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡತೊಂದುಂಡು. ತುಳು ಲಿಪಿತ್ತ ತಾಳೆಗರಿ, ತಾಮ್ರಪತ್ರ, ಕಲ್ಲ್ ದ ಶಾಸನೊಲು ಉಂಡು. 1800 ವರ್ಸೊ‍ಡ್ದು ಬೊಕ್ಕ ಕಾಕಜಿ ತುಳುನಾಡ್‍ಗ್‍ ಬತ್ತಿಬೊಕ್ಕ ಮುಲ್ಪ ತುಳುನು ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಟ್ಟ್‍ ಬರೆಪಿನ ರೂಡಿ ಬತ್ತ್ಂಡ್. 1841ಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಬಾಸೆಲ್‍ ಮಿಶನರಿಲೆಡ್ದ್‍ ತುಳುನಾಡ್‍ಡ್‍ ಒಂಜಿ ಆಚ್ಚಿದ ಇಲ್ಲ್ ಸುರು ಆಯಿಬೊಕ್ಕ ತುಳುನಾಡ್‍ಡ್‍ ತುಲು ಬಾಸೆದ ಬೂಕುಲು ಬರಿಯೆರೆ ಸುರು ಅಂಡ್.
ಅಂಚೇನೇ ನಮ್ಮ ತುಳು ಜನೊಕ್ಕುಲು ಮೀನ್ ಪತ್ತುನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ಹುಷಾರ್ ಉಲ್ಲೆರ್. ಮೀನ್ ಪಂಡ ಕುಡ್ಲದ ಜನಕ್ಲೆಗ್ ಮಸ್ತ್ ಇಷ್ಟ. ತುಳುವೆರ್ ಮೀನ್ ಪತ್ತುನೆನ್ ಮಸ್ತ್ ಇಷ್ಟ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಕಿರೆ, ಕೆದು, ತುದೆ, ಕಡಲ್ ಡ್ ಮೀನ್ ಪತ್ತುನೆಟ್ಟ್ ಬಾರಿ ಬಿರ್ಸೆರ್. ತುಳುನಾಡ್ ಡ್ ಕುಡ್ಲ ಬೊಕ್ಕ ಮಲ್ಪೆಡ್ ಮೀನುಗಾರಿಕಾ ಬಂದರ್ ಉಂಡು. ಕಡಲ ಬರಿಟ್ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುನಕಲೆಗ್ ಮರಕಲೆರ್ / ಮೊಗವೀರೆರ್ ಪನ್ಪೆರ್. ತುದೆ ಬೊಕ್ಕ ಕಡಲ್ ಡ್ ಹೆಚ್ಚ ಮೀನು ಪತ್ತುನು ಮೊಕುಲು. ಮೀನುಗಾರಿಕೆದ ಬೇಲೆನ ಇತ್ತೆ ಮರಕಲೆರ್ ಅತ್ತಂದೆ. ಬೇತೆ ಜಾತಿದಕಕುಲುಲಾ ಮಲ್ಪುವೆರ್.
ಅರ್ಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಪಿದಯಿದ ಕೊಂಡಿ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
- Tulu Nadu – Samajika Chariteyalli ondu samshodhanatmaka Vivechane (History of Tulunadu)
- World Tulu Conference
- Tuluvas Social Networking
- Tulu Nadu: The Land and Its People
- Mangalore Home Page
- History of tulunad – udupipages.com
- South Canara Gazetteer 1973
- A Research on Tulunadu and Tuluvas