ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನ
ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಪೆರ್ಮೆದ ಕಲೆ ಯಕ್ಷಗಾನ. ನೃತ್ಯ, ಅಬಿನಯ, ಪಾತೆರ ಮುಕ್ಯವಾದುಪ್ಪುನ ಯಕ್ಷಗಾನ ಒಂಜಿ ಸಮಗ್ರ ಕಲೆ ಎಂದ್‍ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆದ್ಂಡ್. ಯಕ್ಷಗಾನ ಎನ್ಪಿನವು ಸಾವಿರೊ ವರುಸದ ಪಿರಾಕ್‍ದವು. ಆಂಡ ತುಳುಟ್ಟು ಈ ಕಲೆ ಇಂಚಿಪ್ಪ ರೂಡಿಗ್ ಬಯಿದ್ಂಡ್‍.
ಹಿನ್ನೆಲೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಯಕ್ಷಗಾನೊ - ನಲಿಕೆ, ಪದೊಗಾರಿಕೆ, ಪಾತೆರೊಕತೆ, ಏಸೊಬೂಸನೊಲೆ ಕೂಡುಕಟ್ಟ್. ಯಕ್ಷಗಾನೊ ಒಂಜಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಜನಪದ ಕಲೆ. ಇಂದೆನ್ ಕಡಲ ಕರೆತ ಗಂಡುಕಲೆಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಇಂದೊಂಜಿ ಸಾಂಪ್ರಾಯಿಕ ಕಲೆ. ಕರ್ನಾಟಕೊದ ಕರಾವಳಿ ಜಿಲ್ಲೆಗ್‍ಲಾಯಿನ ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡ, ಉಡುಪಿ, ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಡ್, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಡ್, ಕೇರಳೊ ರಾಜ್ಯೊದ ಕಾಸರಗೋಡುದ ಬಡೆಕಾಯಿ ಬಾಗೊಡು ಇಲ್ಲ್‌ ಇಲ್ಲ್‌ ಸುದ್ದಿಡಿಪ್ಪುನವು ಯಕ್ಷಗಾನೊ. ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಪೆರ್ಮದ ಕಲೆ ಯಕ್ಷಗಾನೊ. ಯಕ್ಷಗಾನೊಗು ಪಿರಾಕ್‍ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ತುಳುಟ್ಟು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗ ರಚನೆ, ಪ್ರದರ್ಶನ ಸುರು ಆಯಿನ ಇರ್ವನೆ ಶತಮಾನದ ಅಕೇರಿಡ್[೧]
ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನೊದ ಇತಿಹಾಸ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ೧೮೮೭ಡ್ ತುಳು ಪಂಚವಟಿ ವಾಲಿಸುಗ್ರೀವೆರೆ ಕಾಳಗ ಪನ್ಪಿ ಪ್ರಸಂಗ ರಚನೆ ಆಂಡ್.ಉಂದೆನ್ ಬರೆದಿನಾರ್ ಬಡಕಬಯಿಲ್ ಪರಮೇಶ್ವರಯ್ಯೆರ್. ಕ್ರಿಷ್ಣರಾಜಿ ಪ್ರಸಂಗೊ ಎನ್ಪಿನ ನಣೊಂಜಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗೊತುಳುಟ್ಟು ಪ್ರಕಟ ಆಂಡ್.
- ಇರ್ವನೆ ಶತಮಾನದ ಅಕೆರಿ ಹಂತೊಡು ತುಳುಬಾಸೆಡ್ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗ ರಚನೆ ಅಂಚನೆ ಪ್ರದರ್ಶನಗು ಸುರು ಆಂಡ್. ಅನಂತರಾಮ ಬಂಗಾಡಿ, ಅಮೃತ ಸೋಮೇಶ್ವರ, ಮಾಧವ ಭಂಡಾರಿ, ಶಿಮಂತೂರು ನಾರಾಯಣ ಶೆಟ್ಟಿ, ದೇವದಾಸ್ ಈಶ್ವರಮಂಗಲ, ತಾರಾನಾಥ ಬಲ್ಯಾಯ ಇಂಚಿತ್ತಿ ಗಣ್ಯೆರ್ ಪ್ರಸಂಗ ರಚನೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಕಲೆಕ್ಕ್ ಎಚ್ಚಿನ ಉತ್ತೇಜನ ಕೊರ್ದೆರ್.
- ಪುರಾಣದ ಕತೆ ಅತ್ತಂದೆ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕತೆಕ್ಕುಲಾ ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗೊಲೆಗ್ ಆದಾರವಾದ್ ಉಲ್ಲ.ಬಾಸೆದ ಬುಲೆಚ್ಚಿಲ್‍ಗ್, ಪರಪೋಕುದ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗ್ ಈ ಕಲೆ ಬಾರೀ ಸಾಯೊ ಮಲ್ತೊಂದುಂಡು.
- ತುಳುಯಕ್ಷಗಾನೊಡು ಬಳಕೆ ಮಲ್ಪಿ ಬಾಸೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನೊಕುಲೆಗ್ ಎಚ್ಚ ಮುಟ್ಟವಾದುಪ್ಪುನಾಡ್ದಾವರ ಅಯಿನ್ ತೂಯರೆ ಜನ ಸೇರುವೆರ್.ರಂಜನೆಗ್ ಎಚ್ಚ ಒತ್ತು ಕೊರ್ಪಿ ಕಾರಣ ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಗಾಂಬೀರ್ಯೊಗು ಕೊರತೆ ಆದುಂಡು.
ಪ್ರಸಂಗೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನೊಗು ಸುಮಾರ್ ೧೨೫ ವರ್ಸೊದ ಪ್ರಾಕ್ತನೊ (ಇತಿಹಾಸೊ) ಉಂಡು. ಬಾಯಾರು ಪೆರುವೊಡಿ ಸಂಕಯ್ಯ ಭಾಗವತೆರ್ ಬರೆತಿನ ಪಂಚವಟಿ ರಾಮಾಯಣೊ- ವಾಲಿ ಸುಗ್ರೀವರ ಕಾಳಗೊ (೧೮೮೭) ತುಳುಟ್ಟು ಬತ್ತಿನ ಸುರೂತ್ತ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗೊ. ಪಾರ್ತಿಸುಬ್ಬನ 'ಪಂಚವಟಿ' ಪ್ರಸಂಗೊನು ಸಂಕಯ್ಯ ಭಾಗವತೆರ್ ತುಳುಬಾಸೆದ ನುಡಿಗಟ್ಟ್ ದೀವೊಂದು ಲಾಯಕ್‍ಡ್ ತರ್ಜುಮೆ ಮಲ್ತ್‍ದೆರ್. ಉಂದೆಟ್ಟ್ ೨೬೧ ಪದ್ಯೊಲು ಉಲ್ಲ. ಅಯಿಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ರಡ್ಡನೇ ಕೃತಿಯಾದ್ ಬತ್ತಿನವು ಬಡಕಬೈಲು ಪರಮೇಶ್ವರ ರಾಯೆರ್ ಬರೆತಿನ ಕಿಟ್ಣರಾಜಿ ಪರ್ಸಂಗೊ (೧೯೨೯). ಸುರುತ್ತ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬತ್ತಿನೆಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ರಡ್ಡನೇ ಪ್ರಸಂಗೊ ಬರಿಯರ ೪೨ ವರ್ಸೊ ಕಾಪೊಡಾದ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್. ಆಂಡ ತುಳು ಪ್ರಸಂಗೊಲೆಗ್ ಪ್ರಚಾರ ತಿಕ್ಕಿನಿ ಸುಮಾರ್ ೪೦ ವರ್ಸೊಡ್ದು ಇಂಚಿಪೊಗು. ಕರಿನ ಶತಮಾನೊದ ಮೂಜನೇ ದಶಕೊಡು ದೇರಂಬಳ ತ್ಯಾಂಪಣ್ಣ ಶೆಟ್ಟಿ 'ಪಂಚವಟಿ'ನ್ ತುಳುಕ್ಕು ತರ್ಜುಮೆ ಮಲ್ತ್‍ದೆರ್ಂದ್ ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಬೊಕ್ಕ 'ಎಂಕಪ್ಪನವರ ಮಗ ಕೃಷ್ಣ' ಪನ್ಪಿನಾರ್ 'ಖರದೂಷಣೆರೆ ವಧೆ' ಇನ್ಪಿ ಪ್ರಸಂಗ ಬರೆತೆರ್ಂದ್ ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಆಂಡ ಅವು ಅಚ್ಚ್ ಆತಿಜ್ಜಿ.
ಪಂದವೆಟ್ಟು ವೆಂಕಟರಾಯೆರೆನ 'ಕೋಟಿ ಚೆನ್ನಯ' (೧೯೩೯), ಕೆಮ್ತೂರು ದೊಡ್ಡಣ ಶೆಟ್ರೆನ 'ಅಂಗದ ಸಂಧಾನ', ಕಿನ್ನಿಮಜಲು ಈಶ್ವರ ಭಟ್ರೆನ 'ತುಳು ಸೇತು ಬಂಧೊ', ನಡುವಳಚ್ಚಿಲ್ ಸೀತಾರಾಮ ಆಳ್ವೆರೆನ 'ರಾವಣ ಮೋಕ್ಷೊ', ಅನಂತರಾಮ ಬಂಗಾಡಿಯೆರೆನ 'ಸ್ವಾಮಿಭಕ್ತೆ ಅತಿಕಾಯೆ', ಮಧುಕುಮಾರ ನಿಸರ್ಗರೆನ 'ಕರ್ಣಾವಸಾನೊ', 'ತುಳುನಾಡ ಸಿರಿ', 'ಕೋರ್ದಬ್ಬು ಬಾರಗ', 'ದೇವುಪೂಂಜ ಪ್ರತಾಪ', 'ಕಾಂತಾಬಾರೆ-ಬುದಾಬಾರೆ', 'ಅಗೋಳಿ ಮಂಜಣ'- ಇಂಚ ದಿಂಜ ಪ್ರಸಂಗೊಲು ರಂಗಸ್ಥಳೊಗು ಬತ್ತೊ. ನಾರಂಪಾಡಿ ಸುಬ್ಬಯ್ಯ ಶೆಟ್ರ್ 'ಸರ್ಪ ಮತ್ಸರ', 'ಪಂಜುರ್ಲಿ ಪ್ರತಾಪ', 'ದಳವಾಯಿ ದುಗ್ಗಣ್ಣೆ' ಇನ್ಪಿ ಪ್ರಸಂಗೊಲೆನ್ ಬರೆತೆರ್.
ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜೆರ್ 'ದಳವಾಯಿ ಮುದ್ದಣ್ಣ' (ಧರ್ಮ ಚಾವಡಿ), 'ಪಟ್ಟದ ಕತ್ತಿ', 'ಬಂಗಾರ್ದ ಗೆಜ್ಜೆ', 'ಗರುಡ ಕೇಂಜವೆ', 'ನಲ್ಕೆದ ನಾಗಿ', 'ಕುಡಿಯನ ಕೊಂಬಿರೆಲ್' ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಸಂಗೊಲೆನ್ ಬರೆತೆರ್. ವರ್ಕಾಡಿದ ತಾರಾನಾಥ ಬಲ್ಯಾಯೆರ್ ಪರಕೆದ ಪಿಂಗಾರೊ, ದೇವೆರೆಗ್ ಅರ್ಪಣೆ, ಪೂಜೆದ ತುಳಸಿ, ಬೈದ್ಯೆರೆ ಲೀಲೆ, ಜಾಗೆದ ಪಂಜುರ್ಲಿ, ಬೊಳ್ಳಿದಾರಗೆ, ಮಸಣೊದ ತುಳಸಿ- ದುಂಬಾಯಿ ಪ್ರಸಂಗೊಲೆನ್ ಬರೆತೆರ್. ಸಿದ್ದಕಟ್ಟೆ ವಿಶ್ವನಾಥ ಶೆಟ್ರ್ ಕುಜುಂಬ ಕಾಜವ, ಬೊಳ್ಳಿ ದಂಡಿಗೆ, ಗುರುಕಾನಿಗೆ, ಪಾಂಚಜನ್ಯ- ದುಂಬಾಯಿ ಪ್ರಸಂಗೊ ಬರೆತೆರ್. ಅಮೃತ ಸೋಮೇಶ್ವರೆರ್ ಕೋಟಿಚೆನ್ನಯ, ಪುತ್ತೂರುದ ಮುತ್ತು; ಎನ್. ನಾರಾಯಣ ಶೆಟ್ಟಿ ಶಿಮಂತೂರು ಇಂಬೆರ್ ಸೊರ್ಕುದ ಸಿರಿಗಿಂಡೆ, ಬಿರ್ದ್‍ದ ಬೈರವೆರ್, ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ- ದುಂಬಾಯಿ ಪ್ರಸಂಗೊಲೆನ್ ಬರೆತೆರ್. ಉಂದು ಮಾತ ರಂಗಸ್ಥಳೊಡು ಪ್ರದರ್ಶನವಾದ್ ಎಡ್ಡೆ ಜನಾಕರ್ಷಣೆ ಪಡೆತ್ಂಡ್.
ಯಕ್ಷಗಾನೊದ ವಿದೊಕುಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ಮೂಡಲಪಾಯ
- ಪಡುವಲಪಾಯ
- ತೆಂಕುತಿಟ್ಟು
- ತುಳುತಿಟ್ಟು
- ಬಡಗುತಿಟ್ಟು
ತುಳು ತಿಟ್ಟ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ತೆಂಕುತಿಟ್ಟು ಯಕ್ಷಗಾನೊ ಕರಾವಳಿದ ಒಂಜಿ ಪ್ರಕಾರೊ. ತೆಂಕುತಿಟ್ಟುದೊಟ್ಟುಗೆ ಇಪ್ಪುನ ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನೊಗು ತುಳು ತಿಟ್ಟು ಪನ್ಪೆರ್. ತುಳು ಪಂಚವಟಿ ವಾಲಿ ಸುಗ್ರೀವ ಕಾಳಗ ೧೮೮೭ಡ್ ರಚನೆಯಾಂಡ್.
ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ತುಳುನಾಡಸಿರಿ
- ಕಾಡಮಲ್ಲಿಗೆ
- ತುಳುನಾಡ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ
- ಕೋಟಿ-ಚೆನ್ನಯ
- ನಾಗಸಂಪಿಗೆ
- ಬಹ್ಮಮೊಗೆರರು
- ಕಲ್ಕುಡ-ಕಲ್ಲುಟಿ
- ಗೆಜ್ಜೆದ-ಪೂಜೆ
- ಅಮರ್ ಬೊಳ್ಳಿಲು [೨]
- ಬಾರಗ
- ಕಾಂತಬಾರೆ-ಬೂದಾಬಾರೆ
- ದೇವುಪೂಂಜ ಪ್ರತಾಪ
- ಬ್ರಹ್ಮ-ಬಲಾಂಡಿ
- ಸತ್ಯದಪ್ಪೆ ಚೆನ್ನಮ್ಮ
- ಬನತ್ತ ಬಂಗಾರ್
- ಬನತ್ತ ಬೊಬ್ಬರ್ಯೆ
- ಪಟ್ಟದಕತ್ತಿ (ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ ಬರೆತಿನ)
- ಬಂಗಾರ್ದಗೆಜ್ಜೆ (ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ ಬರೆತಿನ)
- ದಳವಾಯಿ ಮುದ್ದಣ್ಣೆ (ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ ಬರೆತಿನ)
- ನಲಿಕೆದ ನಾಗಿ (ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ ಬರೆತಿನ)
- ಸ್ವರ್ಣ ಕೇದಗೆ (ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ ಬರೆತಿನ)
- ಗರುಡ ಕೇಂಜವೆ.(ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ ಬರೆತಿನ)[೩]
ಪಿದಯಿದ ಕೊಂಡಿ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ಯಕ್ಷಗಾನ-ತುಳುತಿಟ್ಟು ಬ್ಲಾಗ್ :- ತುಳುತಿಟ್ಟು Yakshagana Thulu Tittu Dr.Someshwara
- http://ballirenayya.blogspot.in/2014/08/blog-post.html
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ↑ "ತುಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪಂಡ ಸಸಾರ ದಾಯೆ?". Vijay Karnataka (in ಕನ್ನಡ).
- ↑ "Yakshagana **AMAR BOLLI** ( Tulu)" (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್).
- ↑ https://yakshadeepa.com/2020/12/02/bottikere-purushothama-poonja-a-short-note/