ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಳನೇ ವಡ್ಯಂತಿನ ಐಸ್ರೊ/ಮಲ್ಪೊಡಾಯಿನ ಲೇಖನೊಲೆನ ಪಟ್ಟಿ
ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಳನೇ ವಡ್ಯಂತಿನ ಐಸ್ರೊ
#twbac #ತುಳು_ವಿಕಿಪೀಡಿಯ
ಎಂಕೆಲೆ ಬೇರಿಯೆನೆ ಬಲೆ 
ಕಾರ್ತಿಂಗೊಲು 29 (15 ಜುಲೈ 2022)ತ್ - ಅಟಿ 20 (05 ಅಗಸ್ಟ್ 2022)ಮುಟ್ಟ
ಮಲ್ಪೊಡಾಯಿನ ಲೇಖನೊಲೆನ ಪಟ್ಟಿ
ತುಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಪರಶುರಾಮ ದೇವೆರ್ ಉಂಡುಮಂತಿನ ಮಣ್ಣ್ ಪಂಡ್ದ್ ಪುದರ್ ಪಡೆಯಿನ ತುಳು ನಾಡ್ ಪಡ್ಡಾಯಿ ಕಡಲ ಕರೆದ್ ಮೂಡಾಯಿ ಗಟ್ಟದ ಬರಿಮುಟ್ಟಲಾ, ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಸುದೆ ಬೊಕ್ಕ ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯೊದ ಕಾಸರಗೋಡು ಬರಿ ಮುಟ್ಟಲಾ ಪದ್ ರ್ ದ್ ಉಂಡು. ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ, ಉಡುಪಿ ಬೊಕ್ಕ ಕಾಸರಗೊಡು ಈ ಮೂಜಿ ಜಿಲ್ಲೆದ ಜನಕುಲೆನ ಆಚರಣೆ, ಬೆನ್ನಿ ಬೆನ್ಪುನ ಕಲೆ, ದೈವ-ದೇವೆರ್-ನಾಗನ ಆರಾಧನೆ, ವನಸ್-ತೆನಸ್, ದುತ್ತು -ಐಸಿರೊ, ಬಚ್ಚೆಲ್ ಗ್ ಗೊಬ್ಬುನ ಗೊಬ್ಬುಲು, ಪರ್ಬ-ಮುಂಜಿಲು, ಕಟ್ಟ್-ಕಟ್ಟಳೆ ಲು ಉಂದು ಮಾತಾ ಸೆರ್ದ್ ತುಳು ನಾಡ್ ದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಆಪುಂಡು.
ತುಳುವೆರೆನ್ ಒಂಜಿ ಮಲ್ಪುನ ಬಾಸೆದ ಪೊರ್ಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಈ ನಾಡ್ ದ್ ಜನ ಮಾನ್ಯೆರ್ ಕಂಡಡ್ ಬೆನ್ನಿ ಬೆನ್ಪುನಕ್ ಲ್ , ಅಂಚಾದ್ ತುಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕ್ರಿಸಿತ ಸುತ್ತಲ ಬೊಳೆಂಡ್. ಮುಲ್ಪ ಹಿಂದುಲು, ಕ್ರಿಸ್ತನ್ಂದಕುಲು, ಬ್ಯಾರಿ ಬಾಷೆ ಪಾತೆರುನ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ನಕುಲು, ಅಂಚನೆ ಬೇತೆ-ಬೇತೆ ಊರುದ್- ದೇಶೊದ್ದ್ ಬತ್ತ್ ನ ಜನ ಮಾನ್ಯೆರ್ ಉಳ್ಳೆರ್. ಬಾಸೆದ ವಿಚಾರ ತೂಂಡ ತುಳು, ಕನ್ನಡ, ಕೊಂಕಣಿ, ಬ್ಯಾರಿ, ಅರೆಬಾಸೆ, ಹವ್ಯಕ ಬಾಸೆ, ಇಂಗ್ಲಿಸ್ ಅಂಚನೆ ಹಿಂದಿ ಡ್ ಪಾತೆರುನಕುಲುಲಾ ತಿಕ್ಕುವೆರ್. ಈತ್ ಅಪ್ಪೆ ಬಾಸೆ ಇತ್ತಂಡಲಾ ತುಳು ಬಾಸೆ ಮಾತೆರ್ಗ್ಲಾ ಬರುಪುಂಡು. ಆ ಬಾಸೆದ್ದಾದ್ ಅಕುಲು ಒಂಜಾಪೆರ್. ಅವು ಅತ್ತೆ ಬಾಸೆದ ಪೊರ್ಲು. ತುಳು ಬಾಸೆಡ್ ಅಪ್ಪೆ ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುನ ಬಾಲೆದ್ದ್ ಪತ್ತ್ ದ್, ನೇಜಿ ನಡ್ನಗ ಸಂದಿ-ಕಬಿತೆ, ಕಂಡ ದಪ್ಪುನಗ ಉರಾಲ್, ಬೂತೊಗು ಪಾರಿ, ಸಂತೆಡ್ ಬೇರಗ್, ಆತೇ ಅತ್ತ್ ಇಂಚಿಪ್ಪ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಡ್, ಅತ್ತಂದೆ ಪರ ದೇಶಡುಲಾ ಗಳಸೊಂದುಲ್ಲೆರ್. ನಮ್ಮ ತೆರಿನ ಹಿರಿಯೆರ್ ಆಯಿನ ಮಂದಾರ ಕೇಶವ ಭಟ್ರ್, ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಂಞಣ್ಣ ರೈ , ಪ್ರೊ.ಬಿ.ಎ.ವಿವೇಕ ರೈ ಕುಲು, ಪ್ರೊ. ಕೆ. ಚಿನ್ನಪ್ಪ ಗೌಡ ಇಂಚ ನನಾತ್ ಜನ ಬಾಸೆದ ಮಿತ್ತ್ ಬಾರೀ ಬೇಲೆ ಮಲ್ತ್ದೆರ್.
ತುಳುವೆರೆ ಎಡ್ಡೆಪ್ಪು- ವನಸ್-ತೆನಸ್
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ತುಳುವೆರ್ ಮಲ್ಲ ಮನಸ್ ದಕುಲು. ದೊಂಬುಗು ಬಚ್ಚಿದ್ ಬತ್ತ್ನಕುಲೆಗ್ ಬೆಲ್ಲ-ನೀರ್ ಕೊರ್ದು ಬಚ್ಚೆಲ್ ಅರಪಾವೆರ್.ಬಚ್ಚಿರೆ ದ ಅರಿವಾಣೊನ್ ಕೊರ್ದು ಮರಿಯಾದ್ ತೋಜಾವೆರ್. ಚಾ-ಕಾಪಿ- ವನಸ್ ಕೊರ್ದು ಬಡವು ಮಾಜವೆರ್. ಅಳೆ - ಬೆಞಣ ಡು ಬಂಜಿ ತನ್ಮೆನ ಮಲ್ಪೆರ್, ಬುಲೆ-ಸಲೆ, ಕಂಜಿ-ಕೈಕಾಂಜಿ, ಸುಕ-ಕಸ್ಟ , ಬಾಯಿ ನಿಲಿಕೆ ಕುಸಲ್-ಸುಲೇಕ ಪಾತೆರ್ದ್ ಬತ್ತ ಬಿನ್ನಗ್ ಮಾನಾತಿಗೆ ಮನ್ಪೆರ್. ಕಾಲ-ಕಾಲೊಗ್ ತಿಕ್ಕುನ ಕಾಯಿ-ಕಜಿಪು, ಮೀನ್-ಕೋರಿ, ಪುಂಡಿ-ರೊಟ್ಟಿ ಅಡದ್ ಸಮ್ಮನ ಮನ್ಪೆರ್. ಮರಿಯೊಡಲಾಂಡ ಉಪ್ಪಡ್-ಪಚ್ಚಿಲ್, ತೊತೆ -ಕೆಂಬುಡೆ, ಕಣಿಲೆ -ಪೆಲತ್ತರಿ, ನುಂಗೆಲ್ ಮೀನ್ ಅಡುವೆರ್. ತಜಂಕ್-ಚೇವು, ಮೆತ್ತೆದ ಗಂಜಿ, ಎಡ್ಡೆ ಮುಂಚಿದ ಕಸಾಯೊ, ಓಮದ ಪೊಲದ್ಯೊಡ್ ವನಸ್ ಪಾಡ್ದ್ ಮೈ ಬೆಚ್ಚ ಮಲ್ಪೆರ್. ಏತ್ ಬಡತನ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ಬಾಯಿ ನಿಲ್ಕೆ ಪಾತೆರಿಯೆರೆ ಕುರೆ ಕಟ್ಟಾಯೆರ್. ಉಂದು ತುಳುವೆರೆನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಾದ್ ಉಂಡು. ಕೈ-ಬೊಲೆಪುನ ಜನಕುಲಾಂಡ, ಪಗ್ಗುಡ್ ಪದಿನೆನ್ಮ ಪೋಪುನಾನಿ ಪಾಡ್ನ ನೇಜಿ ಕಾರ್ತೆಲ್-ಆಟಿಡ್ ನಡಿಯೆರೆ ತಯಾರಾಪುಂಡು. ಜಡಿ ಬರ್ಸ ಗ್ ಪನೊಲಿ, ಕೆಡೆಂಜೊಲು ಪಾಡೊಂದು. ಕಬಿತೆ -ಸಂದಿ ಪನೊಂದು ಆನ್-ಪೊನ್ನು ನೇಜಿ ನಡ್ಪೆರ್ , ಆಂಜೊವುಲು ಉರಾಲ್ ಪಾಡೊಓದು ಎರು ದಪ್ಪುನೆನ್ ತೂಪುನನೆ ಪೊರ್ಲು.
ತುಳುವೆರೆ ಗೊಬ್ಬು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಕುಟ್ಟಿ-ದೊನ್ನೆ, ಗೋಲಿ, ಕಬಡ್ಡೀ, ಲಗೋರಿ ಉಂದು ಮಾತ ಜೋಕುಲೆನ ಗೊಬ್ಬಾಂಡ, ಕೋರಿದ ಕಟ್ಟ, ಕಂಬುಳ, ತಪ್ಪಾಂಗಾಯಿ ಮಾತಾ ಮಲ್ಲೆಕ್ಲೆನ ಗೊಬ್ಬು. ಯಕ್ಷಗಾನೊ ಬಯಲಾಟೊ ಮಾತೆರೆಗ್ಲಾ ಮೋಕೆದ ಕಲೆ.
ತುಳುವೆರೆ ನಂಬಿಕೆಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ತುಳುವೆರ್ ದೇವೆರೆ ಗುಂಡ, ದೈವದ ಮಾಡದ ಎದುರು ಮಾತಾ ತರೆ ತಗ್ಗಾವೆರ್. ಪುಲ್ಯಕಾಂಡೆ ಲಕ್ಕನ್ ಯಜಮಾನಿ, ತರೆಕ್ ಮೀದ್, ತುಳಸಿಗ್ ಒಂಜಿ ಚೆಂಬು ನೀರ್ ಮೈತ್ ದ್ , ಸೂರ್ಯೆ ದೇವೆರೆಗ್ ಕೈ-ಮುಗಿದ್, ಗುಂಡೊಗು ತುಡರ್ ಪೊತ್ತಾದ್, ಕೈ-ಕಾರ್ ಕುಟುಂಬ ಸಂಸಾರೊಗು, ಎರು-ಕೈಕಂಜಿಲೆಗ್ ಸುಖೊ ಕೊರ್ಲೆ ಪಂಡ್ದ್ ಕೈ ಮುಗಿಪೆ. ಸತ್ಯದ ಮಣ್ಣ್ ಡ್ ಸತ್ಯೊಡೆ ನಡಪಾಲ ಪಂಡ್ ದ್ ಕೇಂಡೊನುವೆ. ಉಂದುವೆ ತುಳುವೆರೆನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ.
ತುಳುತ ಊರು ಬುಕ್ಕೊ ಜಾಗೆದ ಪುದರ್
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]| ಕ್ರಮಸಂಕ್ಯೆ | ತುಳು ಪದ | ಇಂಗ್ಲಿಸ್ ಪದ |
|---|---|---|
| 1. | ಅಂಬಲ್ಪಾಡಿ | Ambalpadi |
| 2. | ಉಡುಪಿ | Udupi |
| 3. | ಎಣ್ಣೆಗುಡ್ಡೆ | Yenagudde |
| 4. | ಕಡಿಕೆ ಬೀಚ್ | Kadike Beach |
| 5. | ಕಣಜಾರು | Kanajaru |
| 6. | ಕಾರ್ಲ | Karkala |
| 7. | ಕುಂದಾಪುರ | Kundapur |
| 8. | ಕೊಡವೂರು | Kodavoor |
| 9. | ಗುಂಡ್ಮಿ | Gundmi |
| 10. | ಡೆಲ್ಟಾ ಕಡಲತೀರ | Delta Beach |
| 11. | ತಗ್ಗರ್ಸೆ | Taggarse |
| 12. | ತೋಂಗ್ಸೆ | Tonse East |
| 13. | ತ್ರಾಸಿ | Trasi |
| 14. | ಪಡುಬಿದ್ರೆ | Padubidri |
| 15. | ಪರ್ಕಳ | Parkala |
| 16. | ಬಸ್ರೂರು | Basrur ) |
| 17. | ಬೆಳ್ಮಣ್ | Belman |
| 18. | ಬೈಂದೂರು | Byndoor |
| 19. | ಬ್ರಹ್ಮಾವರ | Brahmavar |
| 20. | ಮಣಿಪಾಲ್ | Manipal |
| 21. | ಮಲ್ಪೆ | Malpe |
| 22. | ಮಲ್ಲಾರ್ | Mallar |
| 23. | ಮುಳೂರು | Mulur |
| 24. | ಯೆಡ್ತಾರೆ | Yedthare |
| 25. | ಸಾಲಿಗ್ರಾಮ | Saligrama |
| 26. | ಸೋಮೇಶ್ವರ | Someshwar |
| 27. | ಹೂಡೆ ಬೀಚ್ | Hoode Beach |