ಸಂತಾಲಿ ಬಾಸೆ
ಸಂತಾಲಿ (ಉಚ್ಚಾರೊ - santaɽi, ಓಲ್ ಚಿಕಿ ಲಿಪಿ), ಸಂತಾಲ್ ಅತ್ತಂಡ ಸಂಥಾಳಿಂದ್ ಲೆಪ್ಪುನ ಈ ಬಾಸೆ ಹೋ ಬುಕ್ಕೊ ಮುಂಡಾರಿಗ್ ಸಮ್ಮಂದಿಸಯಿನ ಆಸ್ಟ್ರೋಸಿಯಾಟಿಕ್ ಬಾಸೆಲೆಮುಂಡಾ ಉಪಕುಟುಂಬೊಲೆಡ್ ಎಚ್ಚ ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ಪಾತೆರುನ ಬಾಸೆ; ಈ ಬಾಸೆ ಮುಕ್ಯವಾದ್ ಅಸ್ಸಾಂ , ಬಿಹಾರ , ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಮಿಝೋರಾಂ , ಒರಿಸ್ಸಾ, ತ್ರಿಪುರಾ ಬುಕ್ಕೊ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳಡ್ ಪಾತೆರುವೆರ್. ಸಂತಾಲಿ ಬಾಸೆ ಭಾರತೊದ ಸಂವಿದಾನೊದ 8ನೇ ಪರಿಚ್ಚೇದೊದ ಪ್ರಕಾರೊ ಮಾನ್ಯತೆನ್ ಪಡೆಯಿನ ಪಡೆದ ಭಾರತೊದ ಪ್ರಾದೇಸಿಕ ಬಾಸೆ.[೧] ಸಂತಾಲಿಯನ್ನು ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಭೂತಾನ್ ಬುಕ್ಕೊ ನೇಪಾಳಡ್ ಸುಮಾರು 7.6 ಮಿಲಿಯನ್‌ದಾತ್ ಜನೊ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್ ಅಂಚನೆ ಈ ಬಾಸೆ ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ದ ಬುಕ್ಕೊ ಖಮೇರ್‌ಡ್ದ್ ಬುಕ್ಕೊದ ಮೂಜನೆ ಮಲ್ಲ, ಎಚ್ಚ ಪಾತೆರುನ ಆಸ್ಟ್ರೋಸಿಯಾಟಿಕ್ ಬಾಸೆ ಆದುಂಡು.
1925ಡ್ ಪಂಡಿತ್ ರಘುನಾಥ್ ಮುರ್ಮು ಆರ್ ಓಲ್ ಚಿಕಿ ಲಿಪಿನ್ ಬುಲಪಾವುನೆತ ಮುಟ್ಟ ಸಂತಾಲಿ ಬಅಸೆ ಒಂಜಿ ಮುಕ್ಯೊ ಬಾಯಿಪಾತೆರೊದ ಬಾಸೆ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಬೇತೆ ಇಂಡಿಕ್ ಲಿಪಿಲೆ ಒವ್ವೇ ಪಟ್ಯಕ್ರಮೊದ ಗುಣಲಕ್ಷನೊನು ಪಟ್ಟೊನಂದೆ ಓಲ್ ಚಿಕಿ ಲಿಪಿ ಅಯಿತವೇ ಆಯಿನ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾದಿತ್ತ್ಂಡ್, ಬುಕ್ಕೊ ಭಾರತೊಡು ಇತ್ತೆ ಸಂತಾಲಿನ್ ಬರೆಯರ ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ಗಳಸ್‌ಬೆರ್.
ಇತಿಹಾಸ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಪಾಲ್ ಸಿಡ್ವೆಲ್‌ರ ಪ್ರಕಾರೊ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಒಡಿಶಾಗ್ ವಲಸೆ ಬತ್ತ್‌ನೆಡ್ದ್ ಬುಕ್ಕೊ ಸುಮಾರ್ 4000 ವರ್ಸೊ ಪಿರವು ಮುಂಡಾಬಾಸೆಲು ಇಂಡೋಚೈನಾಡ್ದ್ ಒಡಿಶಾ ಕಡೆಕ್ ಬತ್ತಿಪ್ಪು. 19ನೇ ಸತಮಾನೊ ಮುಟ್ಟ ಸಂತಾಲಿಗ್ ಬರವುದ ಬಾಸೆ ಇದ್ಯಾಂಡ್ ಬುಕ್ಕೊ ಮಾತ ಪಟ್ಟ್‌ನ ಗೇನೊ ಬಾಯಿಡ್ದ್ ಬಾಯಿಗ್ ಪೀಳಿಗೆಡ್ದ್ ಪೀಳಿಗೆಗ್ ಪರಡ್ಂಡ್. ಭಾರತೊದ ಬಾಸೆಲು ಅದ್ಯಯನೊಡು ಯುರೋಪಿಯನ್ನೆರ ಆಸಕ್ತಿದ ಸಂತಾಲಿ ಬಾಸೆನ್ ದಾಕಲಿಸವುನ ಸುರೂತ ಪ್ರಯತ್ನೊಗು ಕಾರಣೊ ಆಂಡ್. ಬಂಗಾಳಿ, ಒಡಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ರೋಮನ್ ಲಿಪಿಲೆನ್ 1860ದ ದಸಕಗೂ ದುಂಬೇ ಯುರೋಪ್‌ದ ಮಾನವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ್, ಜಾನಪದ ತಜ್ಞೆರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಎ.ಆರ್. ಕ್ಯಾಂಪ್‌ಬೆಲ್, ಲಾರ್ಸ್ ಸ್ಕ್ರೆಫ್ಸ್‌ರುಡ್ ಬುಕ್ಕೊ ಪಾಲ್ ಬೋಡಿಂಗ್ ಸೇರ್‌ನಂಚಿತ್ತಿ ಮಿಸನರಿಲು ಸಂತಾಲಿನ್ ಬರೆಯರ ಗಳಸಿಯೆರ್. ಅಕ್ಲೆ ಪ್ರಯತ್ನೊಲು ಸಂತಾಲಿ ನಿಗಂಟುಲು, ಜಾನಪದ ಕತೆಲೆ ಆವೃತ್ತಿಲು ಬುಕ್ಕೊ ಬಾಸೆದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನೊ, ವಾಕ್ಯರಚನೆ ಬುಕ್ಕೊ ಉಚ್ಚಾರಣೆದ ರಚನೆದ ಅದ್ಯಯನೊಗು ಕಾರಣ ಆಂಡ್.
ಓಲ್ ಚಿಕಿ ಲಿಪಿನ್ ಸಾಂತಾಲಿಗಾದ್ 1925ಡ್ ಮಯೂರ್ಭಂಜ್ ಕವಿ ರಘುನಾಥ್ ಮುರ್ಮು ರಚಿಸಯೆರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಸುರುಟು 1937ಡ್ ಪ್ರಚಾರೊ ಮಲ್ತೆರ್ಮಾ.[೨][೩]
ಓಲ್ ಚಿಕಿ ಲಿಪಿನ್ ಸಂತಾಲಿ ಲಿಪಿಯಾದ್ ಸಂತಾಲ್ ಸಮುದಾಯೊದಕುಲು ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ಸ್ವೀಕರಿಸಯೆರ್. ಇತ್ತೆ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಒಡಿಶಾ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ಡ್ ಓಲ್ ಚಿಕಿ ಸಂತಾಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯೊ ಒಬುಕ್ಕೊ ಬಾಸೆದ ಅದಿಕೃತ ಲಿಪಿಯಾತ್ಂಡ್. ಆಂಡಲಾ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಸೊದ ಬಳಕೆದಾರೆರ್ ಸಂತಾಲಿ ಬದಲ್‍ಗ್ ಬಂಗಾಳಿ ಲಿಪಿನೇ ಗಳಸುವೆರ್.
ಅದಿಕೃತ ಸ್ತಿತಿ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಭಾರತೊದ 22 ಸಾಂವಿದಾನಿಕ ಬಾಸೆಲೆಡ್ ಸಂತಾಲಿ ಕೂಡ ಒಂಜಾದುಂಡು.[೧]
ಉಪಬಾಸೆಲು[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಸಂತಾಲಿದ ಉಪಬಾಸೆಲೆಡ್ ಕಮರಿ-ಸಂತಾಲಿ, ಕರ್ಮಲಿ, ಲೋಹರಿ-ಸಂತಾಲಿ, ಮಹಾಲಿ, ಖೋಲೆ, ಮಾಂಝಿ, ಪಹಾರಿಯಾ ಬಾಸೆಲು ಸೇರ್ದುಲ್ಲೊ.[೪][೫]
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
- ↑ ೧.೦ ೧.೧ Citeweb|url=http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/parta.htm%7Ctitle=Distribution of the 22 Scheduled Languages|date=20 May 2013|website=censusindia.gov.in|publisher=Census of India
- ↑ Cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=XIlkAAAAMAAJ%7Ctitle=Santhali, a Natural Language|last=Hembram|first=Phatik Chandra|date=2002|publisher=U. Hembram|page=165|language=en
- ↑ Cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=8EJLAAAAYAAJ%7Ctitle=Tribal Education, New Perspectives|last=Kundu|first=Manmatha|date=1994|publisher=Gyan Publishing House|isbn=9788121204477|page=37|language=en
- ↑ Cite web|url=http://glottolog.org/resource/languoid/id/sant1410%7Ctitle=Glottolog[dead link] 3.2 – Santali|website=glottolog.org|language=en
- ↑ Cite web|url=https://web.archive.org/web/20231215152958/https://globalrecordings.net/en/language/16318%7Ctitle=Santali: Paharia language|website=Global recordings network|language=en|access-date=26 February 2018