ಕಂಗಿಲು
ಉಂದು ಒಂಜಿ ತುಲುವೆರೆ ನಲಿಕೆ, ಮಾರಿ ಗೆಡಪಿಯರ ಬೊಂಡಾತ್ ಇಪ್ಪುನ ಅರಾಧನೆ ಮಾನ್ಪಿ ನಲಿಕೆ ಕಂಗಿಲು ನಲಿಕೆ ಬೊಕ್ಕ ಆಚರಣೆ : ಕಂಗಿಲು ಮಾರಿನ್ ಬೆರಿಪತ್ತುನ ಆಶಯ ಇಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಜನಪದ ನಲಿಕೆ. ಉಂದು ತುಳು ನಾಡ್‌ಡ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪಿನ ಒಂಜಿ ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆ. ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕೊಡು ಕಂಗಿಲು ಆಚರಣೆ ಬೊಕ್ಕ ನಲಿಕೆ ರೂಪೊದ ಆರಾಧನೆ, ಉಂದು ಒಂಜಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜಾತಿದಕುಲು ನಡಪಾವುನ ಆರಾಧನಾ ಪದ್ಧತಿಯಾದ್ಂಡು. ಕಂಗಿಲು ಕುಣಿತನ್ ಮುಂಡಾಲ ಜಾತಿ ಬೊಕ್ಕ ಗೊಡ್ಡ ಜಾತಿದಕುಲು ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಈ ನಲಿಕೆಲು, ಆಚರಣೆಲು ನಿಶ್ಚಿತ ಋತುಮಾನಡ್ ನಡಪುಂಡು. ಸಸ್ಯ ಸಮೃದ್ಧಿ ಬೊಕ್ಕ ರೋಗ ನಿವಾರಣೆಗಾದ್ ಮಿಶ್ರ ಆಸೆಲು ಈ ನಲಿಕೆಡ್ ತೋಜುಂಡು. ಪ್ರಧಾನವಾದ್ ತುಳುಟು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಚರಣೆಲು ‘ಮಾಯಿ’ ತಿಂಗೊಲುದ ಪುಣ್ಣಮೆದ ಪೊರ್ತುಡು ನಡಪುಂಡು. 'ಮಾಯಿ' ತಿಂಗೊಲುದ ಪುಣ್ಣಮೆದ ಈ ಆಚರಣೆಡ್ ಹಾಸ್ಯ, ನಲಿಕೆ, ಪಾಡ್ದನ, ಡೋಲು ಬೊಟ್ಟುನ ಬೊಕ್ಕ ಆಶೀರ್ವಾದದ ಕಾಣಿಕೆ ಒಪ್ಪಿಸವುನಕ್ರಿಯೆ ಸೇರ್ದ್ ಉಪ್ಪುಂಡು. [೧]
ಕಂಗಿಲು ಪದ ನಿಷ್ಪತ್ತಿ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಕಂಗ್‌ತ ಸಿರಿಂದ್ - ಕಂಗಿಲ್ [೧]
ಆಚರಣಾ ಕ್ರಿಯೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಕಂಗಿಲು ನಲಿಕೆ ಬೊಕ್ಕ ಆರಾಧನ ಪದ್ಧತಿನ್ ಮೂಜಿ ಪಗೆಲ್ ಮೂಜಿ ರಾತ್ರೆ ನಡಪವೆರ್. ಮುಖ್ಯವಾದ್ ಈ ಪದ್ಧತಿನ್ ಒರಿಪಾವೊಂದು ಬತ್ತ್‌ನ ಜನವರ್ಗ ಪಂಡ 'ಗೊಡ್ಡ ಜನಾಂಗದಕುಲು'. ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಬೊಕ್ಕ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಲೆಡ್ ಈ ಜನಾಂಗದಕುಲೆನ ಸಂಖ್ಯೆ ಮಸ್ತ್ ಕಮ್ಮಿ. 'ಗೊಡ್ಡ'- ಜನಾಂಗದಕುಲು ಅಕುಲೆನ ಮಾತೃ ಭಾಷೆಯಾದ್ ತುಳು ಪಾತೆರುನಕುಲು ಆಂಡಲಾ ಪರಂಪರೆದ ಕಥೆತ್ತ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಜನವರ್ಗದಕುಲು 'ತುಳು ನಾಡಿಗ್' ಬತ್ತ್‌ನೆ ಪಿದಯಿರ್ದ್ ಪನ್ಪುನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಉಂಡು. ಹೊಯ್ಸಳೆ-ರೆನ ಕಾಲೊಡು ಈ ಜನವರ್ಗದಕುಲು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸೇವೆ ಮಲ್ತೊಂದು ಇತ್ತೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಕ್ರಮೇಣ ಯುದ್ದ ಕೌಶಲನು ತೆರಿನಕುಲು ಆದ್‍ ಇತ್ತೆರ್ ಪನ್ಪುನ ಅಭಿಮತ ಉಂಡು. ಸುರುಕು. ಕಟ್ಟಿಂಗೇರಿಡ್ ಈ ಜನವರ್ಗದಕುಲೆನ ಮೂಲ ಸಂತತಿ ಇತ್ತ್‌ದ್ ಕ್ರಮೇಣ ಉತ್ತರ ಭಾಗವಾಯಿನ 'ಕಾಪು'-ಉಡುಪಿ ಈ ಪ್ರದೇಶೊಲೆಡ್‌ ದೈವಾರಾಧನೆದ ಕೈಂಕರ್ಯ ನಡಪವುನವುಲು ಪಾಲ್ ಪಡೆಯೆರ್. ಉಂದೆಕ್ಕ್ ಉದಾಹರಣೆ ಪನ್ಪುನಂಚ ಕಾಪು ಹಳೇ ಮಾರಿಗುಡಿತ್ತ ಕೈತಲ್‌ ಉಪ್ಪುನ ದೈವಸ್ಥಾನೊಡು ನಡಪವುನ ಪಿಲಿ ಕೋಲ, ಗುಳಿಗ ಆರಾಧನೆ, ಬೆರ್ಮೆರು ಆರಾಧನೆ ನಡಪಾವುನ ಯಜಮಾನಿಕೆ ಈ ಜನವರ್ಗಡ್ ಇನಿಕ್ಕ್‌ಲಾ ಉಪ್ಪುನೆನೇ ಸಾಕ್ಷಿಯಾದುಂಡು.
ವೇಷ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಸುರುಕು ಮಾರಿ ಪೂಜೆ ನಡಪುಂಡು. ಅಯಿರ್ದ್‍ ಬೊಕ್ಕ ಕಂಗಿಲು ವೇಷ ಪಾಡಿಯೆರೆ ಸುರು ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಈ ನಲಿಕೆಡ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ೫ರ್ದ್ ೧೪ ಜನ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಏಳ್ ಜನ ಒಂಜೇ ರೀತಿದ ವೇಷ ಪಾಡುವೆರ್. ಲುಂಗಿ ತುತ್ತ್‌ದ್ ಅಂಗಿ ಪಾಡೊನುವೆರ್. ಸೊಂಟೊಗು ಬೊಕ್ಕ ಕೆಕ್ಕಿಲ್‌ಗ್ ತಾರೆದ ತಿರಿನ್ ಸುತ್ತೊನುವೆರ್. ಮೋನೆಗ್ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣ ಪೂಜೊನುವೆರ್. ಕೆಲವು ಕಡೆ ಅಂಚನೇ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ತರೆಕ್ಕ್ ಒಂಜಿ ಮುಂಡಾಸ್ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಕೆಲವು ಕಡೆ ತಾರೆದ ತಿರಿನ್ ಜಾಲರಿದಂಚ ತರೆತ್ತ ಸುತ್ತ ಜಪ್ಪಾದ್ ಕಟ್ಟ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ನಲಿಪುನಕುಲು ವೃತ್ತಾಕಾರೊಡು ನಲಿಪುವೆರ್. ಹಿಮ್ಮೇಳಡ್ ಪದ ಪನ್ಪುನಕುಲು, ಡೋಲು ಬೊಟ್ಟುನಕುಲು, ತಾಸೆ ಬೊಟ್ಟುನಕುಲು, ಘಂಟಾಮಣಿ ಬೊಟ್ಟುನಕುಲು ಒಂಜಿ ಪುಡೆಟ್ಟ್ ಉಂತ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಈ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಲಿತೊಂದು ಉಪ್ಪುನಕುಲೆನ ಪಿದಯಿರ್ದ್ ಅತ್ತ್ಂಡ ಉಲಯಿರ್ದ್ ಒಂಜಿ ದೊಣ್ಣೆ ಕುಟ್ಟೊಂದು ನಲಿಪುವೆ. ಇಂಬ್ಯೆ ಸೊಂಟೊಗು ಕಪ್ಪುಕುಂಟು ಕಟ್ಟೊಂದು ಉಪ್ಪುವೆ.. ಕೆಕ್ಕಿಲ್‌ಗ್ ಪೂತಮಾಲೆ ಪಾಡೊಂದು ಉಪ್ಪುವೆ. ತರೆಕ್ಕ್ ಪಾಲೆದ ಮುಟ್ಟಾಳೆ ದೀದ್ ಉಪ್ಪುವೆ. ಕಾರ್‌ಗ್ ಗೆಜ್ಜೆ ಕಟ್ಟೊಂದು ಅಡ್ಡಾದಿಡ್ಡಿ ನಲಿಪುವೆ. ನಲಿಪುನಕುಲು ಅಪಗಪಗ ಕ್ಹೂ, ಕ್ಹೂ ಪಂದ್ ಬೊಬ್ಬೆ ಪಾಡೊಂದು ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಕುಡ್ಲದ ಕಡೆಟ್ಟ್ ಪೊಂಜೊವುನಕುಲುಲಾ ಈ ನಲಿಕೆನ್ ವೇದಿಕೆದ ಮಿತ್ತ್ ನಲಿಪುವೆರ್. [ಈ ನಲಿಕೆ ನಡತೊಂದು ಉಪ್ಪುನಗ ಸಭೆತ್ತ ನಡುರ್ದು ಒರಿ ಪರಬನ ವೇಷದಾಯೆ ಅತ್ತ್ಂಡ ಕೊರಗ ವೇಷದಾಯೆ ನಲಿತೊಂದು ಬರ್ಪೆ.ತಾರೆದ ತಿರಿನ್ ಇಡೀ ಶರೀರೊಗು ಕಟ್ಟ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಅಜ್ಜೆರ್ ತರೆಕ್ಕ್ ಮುಟ್ಟಾಲೆ, ಕೈಟ್ ಬೆತ್ತ ಬೊಕ್ಕ ಮಣಿ ಪತೊನುವೆರ್, ಮೊನೆಗ್ ಕರಿ ಪೋಜಿದ್ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಅಕುಲೆನ ಒಟ್ಟುಗು ಡೋಲು ಬೊಟ್ಟೊಂದು ಪದ ಪಂಡೊಂದು ಉಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ದಂಡ್ ಉಪ್ಪುಂಡು.]
ಪಾಲ್ ಪಡೆವುನ ಸಮುದಾಯೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ನಲಿಕೆಸಮುದಾಯ ಜನಕ್ಕಲು ನಲಿಪ್ಪುವೆರ್. ಗೊಡ್ಡ ಜನಾಂಗದಕುಲು ನಡಪಾವೆರ್
- ಇತ್ತೆ ಯುವಜನ ಮೇಳಡ್ ಮಾಲ್ಪುವೆರ್.
ಕಂಗಿಲು ನಲಿಕೆತ ಪದೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಕಂಗೀಲು ಪುಟುದಿನಿ ಓಲುಂಡು ಪಿಂಬರ
ಕಂಗೀಲು ಪುಟುದಿನಿ ದೆಸೆ ಬಡೆಕಾಯಿ
ದೆಸೆ ಬಡೆಕಾಯಿ ಪುಟಿ ಕಂಗ್ಲು ಲೆಂಚ ಕನವೊಲಿ
ಜಪ್ಪದಾ ಬಯಿಲ್ಡೆಂಚ ಜಪ್ಪದೇ ಕನವೊಲಿ
ಕೂಲೂರು ಬಿಯಲ್ಡೆಂಚ ಕೂರದೇ ಕನವೊಲಿ
ಇಟ್ಟಯಿನ ಇರೆಟೆಂಚ ಇಟ್ ಕನವೊಲಿ
ತೂರಿನ ಮುಳ್ಳುಡೆಂಚ ತೂರಿ ಕನವೊಲಿ
ಬಾರೆನ ಬಲ್ಲಡೆಂಚ ಬರಿ ಕನವೊಲಿ
ತಪ್ಪುದಾ ಮೈಪುಡೆಂಚ ಲಡ್ತ್ ಕನವೊಲಿ
ಕಂಗಿಲ್ ಪಾಡ್ಜಿನಾರ್ ಕಾಮ ದೇವರ್ಯೇ
ರಾಜ ಪಾಡ್ದಿನಾರ್ ಬೊಳ್ಳಿ ದೇವರ್ಯೇ
ಕಾಮ ದೇವೆರೆ ಗುಂಡೋ ಡವುಲು ಕಂಚಿ ತುಡರ್ಯೇ
ಬೊಳ್ಳಿ ದೇವರೇ ಗೊಂಡೋಡವ್ಲ್ ಮೆಂಚಿ ತುಂಡರಿಯೇ
ಕಂಚಿನಾ ತುಡರ್ದಾ ಕಡೆ ಪಿಜಿರುಂಡು
ಮೆಂಚಿನಾ ತುಡರ್ದಾ ನಿನೆ ಪಿಜರುಂಡು
ಕಂಗೀಲುದ ಜೋಕ್ಲು ಪೋದು ಇಲ್ಲ ಬಾಕಿಲ್ಡೆ
ಗೋವುಲೆನ ದಿಕ್ಕೆ ಪೋದು ಕಿದೆ ಬಾಕಿಲ್ಡೆ
ಕಂಗೀಲುದ ಜೋಕುಲೆಗ್ ಕಳೆಸದ ಪಡಿಯಾಂಡೆ
ಗೋಮಲೆನ ದಿಕ್ಕಗಮಲು ಮರಯಿದ ಪಡಿಯಾಂಡೆ
ಮಾಯಿಡೆ ಬತ್ತಿ ಕಂಗೀಲು ಮಾಯ ಡೋ ಪೋವೋಡು
ಕಾಲೊಡು ಬತ್ತಿನವು ಕಮ್ಮೊಡೆ ಪೋವೋಡು
ಬಾಯಿಗಾ ರೋನೊತ್ತುಂಡ ಬೇನ್ಯೋಡೆ ಪೋಲುಂಡು
ಕೈಕಂಜಿದ ಕಾರಕುತ್ತ ಓಕರ್ುಡೇ ಪೋವೋಡು
ಲರಿ ಬೀರಿ ಮರಿ ಮಗ ಮೂಡಾಯೆ ಪೊವೋಡು
ಮಂಡೆಮಾರಿ ಓಂತಿಕುತ್ತ ಮೂಡಾಯೆ ಪೊವೋಡು
ಲಾಯಿಸದ ಪಟ್ಟ ಇತ್ತ್ಂಡ ಪಡ್ಡಯೆ ಬರಡ್
ಕುಣಿತೊದ ಅಶಯೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಉಲ್ಲೇಕೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ↑ ಹಂಪಿ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯತೊ ಹಿ.ಚಿ. ಬೋರಲಿಂಗಯ್ಯ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಂತಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಜನಪದ ಕಲೆಗಳ ಕೋಶ