ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆ
ಗೋಂದೊಲು ಒಂಜಿ ನಲಿಕೆ. ಗೋವಾ ಕಡೆಡ್ದ್ [೧]ಕರ್ನಾಟಕೊಗು ಮರಾಠಿ ನಾಯ್ಕೆ ಬತ್ತಿನಕುಲು. ಮೆಕ್ಲ್ ಶಕ್ತಿದ ಆರಾಧಕೆರ್. ಮೆಕ್ಲೆನ ಕುಲದೇವೆರ್ ಮಹಾಮ್ಮಾಯಿ. ಅಂಚಾದ್ ಮಹಾಮ್ಮಾಯಿನ ಪ್ರೀತಿಗಾತ್ರೊ ಮರಾಠಿ ನಾಯ್ಕೆರ್‍ನಕುಲು ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆಡ್ ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆ ನಲಿಪ್ಪುವೆರ್. ಈ ಪೂಜೆ ನಾಯ್ಕೆರ್‍ನಕ್ಲೆಗ್ ಅಕ್ಲೆನ ಪಿರಾಕ್‍ದಕ್ಲೆಡ್ದ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್.
ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆದ ಇತಿಹಾಸೊ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ತುಳುನಾಡುದ ಪೂರಾ ಸಮಾಜೊನು ಒಂಜಿ ಮಲ್ಪುನ, ಮಾತಾ ಜಾತಿ ಪಂಗಡೊದ ಸರ್ವೆರೆನ್ಲಾ ಒಂಜೇ ಕೊಡಿಯಡಿಟ್ಟ್ ಕೊನಪಿನ “ದೈವಾರಾಧನೆ” ನಮನ ಸಾಮರಸ್ಯೊದ ಬದ್ಕುಗ್ ಉದಾರ್ನೆ. ಇಂಚಿತ್ತಿನ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಡ್, ಗೋವಾ, ಮಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಗಡಿಡ್ದ್ ತುಳುನಾಡುಗು ಬತ್ತಿನ ಮರಾಟಿಗೆರೆಗ್ ಮಣೆ ಪಾಡ್ದು , ಮಾನಾದಿಗೆಡ್ ಅಕುಲೆನ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ, ಆಚರಣೆ, ಆರಾಧನೆನ್ ಸಿಕಾರ ಮಲ್ದಿನೆಡಾವ್ರ ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆ ಪನ್ಪಿನಂಚಿನ ಆಚರಣೆಲು ತುಳುವೆರ್ನ ಆರಾಧನೆದೊಟ್ಟು ಸೇರ್ದುಪೊತುಂಡು.ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆ ತುಳುನಾಡ್ದ ಮರಾಟಿ ಜನಾಂಗೊದಕ್ಲ್ ನಡಪುಡಾವುನ ಅಮ್ಮನವರ ಪೂಜೆನ್ ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ತುಳುನಾಡ್ಡ್ ಮರಾಟಿ ಜನಾಂಗೊದಕ್ಲ್ ಉಲ್ಲೆರ್. ಮೊಕುಲೆನ್ ನಾಯ್ಕ ಪನ್ಪಿ ಪುದರ್ಡ್ಲಾ ಲೆಪ್ಪುನಿಂದ್ ಉಂಡು. ಮೊಕುಲು ಪಾತೆರು ಬಾಸೆ ಮರಾಟಿ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರೊಡ್ದು ಇಂಚಿ ವಲಸೆ ಬತ್ತಿನೆಡ್ದಾವರೊ ಅಲ್ತ ಬಾಸೆ, ಸಂಸ್ಕ್ಥತಿ ನನಲಾ ಅಕ್ಲೆಡ ಒರಿದ್ಂಡ್. ಮೊಕುಲೆನ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಬುಡಕಟ್ಟ್ ಜನಾಂಗೊಂದು ಗುರುತಿಸಾಬೆರ್. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಗುಡ್ಡೆದ ಕೊಡಿಟ್ಟ್ ಇಲ್ಲ್ ಮಂತ್ದ್ ಕುಲ್ಲುದು ಕಷ್ಟೊ ಬತ್ತ್ದ್ ಗುಡ್ಡೆ ಗರಿತ್ತ್ದ್ ಕಂಡೊ ಮಂತ್ದ್ ಕುಮೆರಿ ಬುಳೆ ಬುಳೆದ್ ಬದ್ಕುನಕುಲು ಮೊಕುಲು. ಒಂಜಿ ಅರ್ತೊಡು ಶ್ರಮಜೀವಿಲು ಪಂಡ ತಪ್ಪಾವಂದ್. ಮೊಕುಲು ಆಚರಿಸಾವುನ ದೇವಿ ಅಥವಾ ಅಮ್ಮನ ಪೂಜೆನ್ ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಈ ಪೂಜೆಡ್ ಪಂಜಿನ್ ಪ್ರಧಾನವಾದ್ ಬಲಿ ಕೊರ್ಪುನೆಡ್ದಾವರೊ ಪಂಜಿದ ಪೂಜೆಂದ್ಲಾ ಲೆಪ್ಪಿ ಕ್ರಮೊ ಉಂಡು. ಅಂಗಾರೆನೇ ಈ ಪೂಜೆ ನಡಪುನೆಡ್ದಾವರೊ ಅಂಗಾರೆಪೂಜೆಂದ್ಲಾ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಈ ಪೂಜೆಡ್ ಸುರುಡು ಅಮ್ಮನವರ ಗದ್ದಿಗೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಈ ಗದ್ದಿಗೆ ಉಪ್ಪಿ ಇಲ್ಲದಕುಲು ಮರಾಟಿಲೆಡ್ ಉಲ್ಲೆರ್. ಅವೆಡ್ದ್ ಬುಕ್ಕ ಅಮ್ಮನ ಗದ್ದಿಗೆಗ್ ಎದುರಾದ್ ಒಂತೆ ತಿರ್ತ್ ಬಯಿರವನ ಗದ್ದಿಗೆನ್ ರಚನೆ ಮನ್ಪುವೆರ್. ಮಂಡಲೊ ಬರೆಪೆರ್. ಪೂಜಾರಿನಕುಲು ಮೀದ್ ಬತ್ದ್ ಅಮ್ಮನ ಗದ್ದಿಗೆಗ್ ಪೂಜೆ ಮನ್ಪುವೆರ್. ಅವೆಡ್ದ್ ಬುಕ್ಕ ಬಯಿರವಗ್ ಪಂಜಿದ ಬಲಿ ಕೊರ್ಪೆರ್. ತರೆನ್ ಗದ್ದಿಗೆದ ಎದುರು ದೀದ್ ತಾರಯಿದ ಗಡಿಟ್ಟ್ ದೀಪೊ ಪೊತ್ತಾದ್ ದೀಪೆರ್. ದರ್ಶನೊದ ಪೂಜಾರಿ ಉಪ್ಪುವೆ. ಆಯನ್ ಪರಶುರಾಮೆಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಇಂಬ್ಯೆ ಪೊತ್ತಾಯಿನ ದೊಂದಿನ್ ಪತೊಂದು ದರ್ಶನೊ ಸೇವೆ ನಡಪಾಬೆ.ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆ ನಡಪಾಯಿ ಕಾರಣೊ ಕೇಂಡ್ದ್ ತನ್ನ ಸಂತೋಸು ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಾಬೆ. ಬುಕ ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆದಕುಲು ದೊಂದಿ ಪತೊಂದು ವೃತ್ತಾಕಾರೊಡು ಉಂತುಡು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಬುಕೊ ಅಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಇಂಚ ನಲಿಪುಬೆರ್. ಇಂದೆನ್ ಲಾಗೆಲ್ಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಇಂದೆಕ್ ಸರಿಯಾದ್ ಗೋಂದೊಲು ಸಂದಿಲಾ ಉಂಡು. ಅವೆನ್ಲಾ ಪನ್ಪೆರ್. ಬುಕೊ ದೇವಿನ ಗದ್ದಿಗೆ ವಿಸರ್ಜನೆ ಮಂತ್ದ್ ಪ್ರಸಾದೊ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಬುಕೊ ಪಂಜಿದ ಕಜಿಪು ಮಂತ್ದ್ ಸಾಮೂಹಿಕ ಬೋಜನೊ ನಡಪುಂಡು. ಪರಕೆಗಾದ್ಲಾ ಗಂದೊಲು ಪೂಜೆ ನಡಪಾವಿ ಕ್ರಮೊ ಉಂಡು.ಅತ್ತಂದೆ ಕಾಲಾದಿ ಆದ್ಲಾ ಈ ಪೂಜೆನ್ ನಡಪಾಬೆರ್. ಒಟ್ಟುಗು ಇಡೀ ಸಮಾಜೊದ ಉನ್ನತಿ, ಸಸ್ಯ, ಪ್ರಾಣಿ,ಮನುಷ್ಯೆರೆನ ಉನ್ನತಿಗಾದ್ ಈ ಪೂಜೆ ನಡಪುಂಡು.
ವಿಶೇಷತೆ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಮರಾಟಿಗೆರ್ ಆದಿಶಕ್ತಿದ ಆರಾಧಕೆರ್. ತುಳುನಾಡುಗು ವಲಸೆ ಬನ್ನಾಗ ಅಯಿಟ್ಟ್ ಬತ್ತಿನ ಕೆಲವು ಪಂಗಡದಕುಲು ಶ್ರೀ ದೇವಿನ ಮೂರ್ತಿನ್ಲಾ ತನ್ಕುಲೊಟ್ಟುಗು ಕೊನಬತ್ತೆರ್. ತಾನ್ ನಿಲೆ ಉಂತಿನ ಕಡೆಟ್ ಗುಡಿ ಕಟುದು ದೇವಿನ್ ಉಂಡು ಮಲ್ತುದು ಪೂಜೆ ಮಲ್ಪರೆ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ಆಂಚಿನ ಗುಡಿಕ್ ಅಮ್ನೂರ ಗದ್ದಿಗೆ ಪನ್ಪೆರ್. ಈ ಗದ್ದಿಗೆ ಗುರ್ಕಾರ್ಲೆನ ಇಲ್ಲಾಡೆ ಇಪ್ಪುಂಡು. ದೇವಿನ ಒಲುಮೆಗಾದ್ ಮರಾಟಿ ಜನಾಂಗದಕುಲು ತುಳುನಾಡುಡ್ ನಡಪುಡಾವುನ ಅಮ್ಮನವರ ಪೂಜೆನ್ ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆಡ್ ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆ ನಲ್ಪುವೆರ್. ಕಾಲಾದಿ ಅತ್ತುಂಡ ರಡ್ಡ್ ವರ್ಸೊಗೊರ, ಪರಕೆಗಾದ್ಲಾ ಇಲ್ಲಡೆ ಎಡ್ಡೆಮೆಲ್ಯೆ ಆತಿನ ದಿನತ ನೆಂಪುಗಾದ್ ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆ ನಡಪಾವುನ ಕ್ರಮೊ ಉಂಡು. ತುಳುನಾಡುದ ಬೇತೆ ಜನಾಂಗದಕುಲುಲಾ ತನ್ನೊ ಇಲ್ಲಡ್ ಗೋಂದೊಲು ಪೂಜೆನ್ ನಡಪಾವೆರ್.
ನಲಿಕೆದ ಕ್ರಮೊ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಗೋಂದೊಲುದ ಗದ್ದಿಗೆ ಯಜಮಾನನ ಇಲ್ಲಡೆಡ್ ಇಪ್ಪುಂಡು. ದೇವಿನ ಮುಗೊ, ಬಂಗಾರ್, ತಿರ್ಸೂಲೊ, ಗುಮ್ಮಿ, ಚಿತ್ತೊ, ಚೌಂಡಿಕೊ, ಮಲ್ಲ ಐನ್ ಅತ್ತಂಡ ಏಳ್ ದೊಂದಿ ಇಪ್ಪುಂಡು. ಅಮ್ನೂರ ಗದ್ದಿಗೆನ್ ಪಟ್ಟೆಕುಂಟು ಪಾಡ್ದು ಮಂಡೆಡ್ ತುಂಬೊಂದು ಕಟ್ಟ ಪುಣಿಟ್ಟ್ ಪೊವನಗ ಬೆನ್ನಿದ ಬಂಧುಲು ತನ್ಕುಲೆನ ಬೇಲೆ ಉಂತಾದ್ ಭಯ ಭಕ್ತಿಡ್ ಸೊಲ್ಮೆ ಸಂದಾಯ ಮಲ್ಪುನ ಪೊರ್ಲು ನಮಕ್ ತೂವೆರೆ ತಿಕ್ಕೊಂದಿತ್ತುಂಡ್. ಇಂಚ ಸೇವೆ ಕೊರ್ಪಿನ ಇಲ್ಲಾಗ್ ಬತ್ತಿನ ಗದ್ದಿಗೆಗ್ ಮುತ್ತೈದೆರ್ ಎದ್ಕೊಂದು ಗದ್ದಿಗೆ ತುಂಬೊಂದಿನಾರೆನ ಕಾರುಗು ನೀರ್ ಪಾಡ್ದು, ಗದ್ದಿಗೆಗ್ ಪೂವರಿ ಬಿರ್ಕುದು ತುಡರ್ ತೊಜಾವೆರ್. ಸುದ್ದ ಮಲ್ದಿನ ಸರಿತ ಜಾಗೆಡ್ ಅರಿತ್ತ ಮುಡಿ ಅತ್ತುಂಡ ಪಡಿಮಂಚೊದ ಮಿತ್ತು ಗದ್ದಿಗೆ ದೀಪೆರ್. ಆಯಿತ ದುಂಬು ಕಲಸ ದೀದ್, ಮೂರ್ತಿನ್ಲಾ ಕಲಸೊನ್ಲಾ ಪಿಂಗಾರ, ಮಲ್ಲಿಗೆ, ಅಬ್ಬಲಿಗೆ ಪುರ್ಪೊಡು, ಬಾರೆದ ದಂಡುಡ್ ಪೊರ್ಲುಡು ಐತ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ರಡಡ್ಡ್ ಸಾನಾಧಿಗೆನ್ ಗದ್ದಿಗೆ ಬೊಕ್ಕ ಕಲಸೊದ ಅಂಚಿ ಇಂಚಿ ಬೊಲ್ಪು ಪೊತ್ತಾದು ದೀಪೆರ್. ಪಸರ್ನೆ, ಪೂಪರುಂದು, ಬೊಂಡೊಲೆನ್ ಎದುರು ದೀಪೆರ್. ಗೋಂದೊಲು ವೇಷ ಕಟಿ ಬೊಕ್ಕ ಮಾಪೂಜೆಗ್ ತಯಾರಾಪುಂಡು. ಮಾಪೂಜೆ ಆಯಿ ಬೊಕ್ಕ ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆದಕುಲು ಗದ್ದಿಗೆದೆದುರು ಗುಮ್ಟೆ ಬೊಟೊಂದು ದೇವಿನು ಪುಗರ್ತೆದ ಸಂದಿನ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಅವೆಡ್ದು ಬೊಕ್ಕ ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆದಕುಲು ವಾದ್ಯ ತಾಸೆದೊ ಸ್ವರೊಕು ಸುತ್ತು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಬೊಕ್ಕ ಅಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ರೀತಿಡ್ ಕೊನ್ಕೆ ನಲ್ಪುವೆರ್. ಕಡೆಕ್ಕ್ ಕುಮ್ಚಟ್ಟ್ ಪಾಡುವೆರ್. ಉಂದೆನ್ ಲಾಗೆಲ್ ಪಂಡುದು ಪನ್ಪೆರ್. ಇಂಚೆನೇ ಐನ್ ಆಜಿ ಸರ್ತಿ ಕೊನ್ಕೆ ನಲ್ಪುವೆರ್. ಕುಡೊರೊ ನಡಪುನ ಪೂಜೆಡ್ ಪಂಚ ಜೀಟಿಗೆ ಪೊತ್ತಾದು ಆರತಿ ಮಲ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಜೀಟಿಗೆನ್ ಇಲ್ಲಾದೊ ಗುರ್ಕಾರ್ಲೆನ ಕೈಟ್ ಕೊರ್ಪೆರ್. ದೇವಿಗ್ ಆರತಿ ಆಯಿ ಬೊಕ್ಕ ತುಳಸಿಕಟ್ಟೆಗ್ ಸುತ್ತು ಬತ್ತುದು ಪೂಜೆ ಮಲ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಗದ್ದಿಗೆದೆದುರು ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆದಕುಲೆನೊಟ್ಟು ಸ್ವಜಾತಿ ಭಾಂದವೆರ್, ಇಲ್ಲದಕುಲು, ಊರ್ದಕುಲು ಒಟ್ಟು ಸೇರ್ದು ದೇವಿನ್ ಸ್ತುತಿಸಾವೊಂದು ವಾದ್ಯೊದ ಸ್ವರೊಕು ಸುತ್ತು ನಲಿಪುವೆರ್. ಉಂದೇ ಪೊರ್ತುಗು ಬೈರವನ ಪೂಜೆಲಾ ನಡಪುಂಡು. ಉಂದಾಯಿಬೊಕ್ಕ ದರ್ಶನೊ ಸೇವೆ ನಡಪುಂಡ್ . ದರ್ಶನೊಡು ಪೂಜೆ ನಡಪಾಯಿನ ಕಾರಣೊ ಕೇನ್ದು, ಸೇರ್ದಿ ಭಕ್ತೆರೆಗ್ಲಾ, ಕುಟುಮದಕ್ಲೆಗ್ಲಾ ಅಭಯೊನು ಕೊರ್ಪೆರ್. ಗಂಧ ಪ್ರಸಾದೊ ಆಯಿಬೊಕ್ಕ ದೇವಿ ಗದ್ದಿಗೆ ವಿಸರ್ಜನೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಅಯಿಟುಡ್ದು ಬೊಕ್ಕ ಗಣೊಕುಲೆಗ್ ರಕ್ತಾರೊ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಕಜಿಪು ಆಯಿಬೊಕ್ಕ ಸಾಮೂಯಿಕ ಉಣಸ್ ನಡಪುಂಡ್
ಗೋಂದೊಲು ನಲಿಕೆದ ಪ್ರಸಾರೊ[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ತುಳುನಾಡ್ದ ಉಡುಪಿ, ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ, ಸುಳ್ಯೊ, ಪುತ್ತೂರುಡು ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಮರಾಠಿ ನಾಯ್ಕೆರ್‍ನಕುಲು ನಲಿಪುವೆರ್.