ಖರಿಯಾ ಬಾಸೆ
| ಖರಿಯಾ ಬಾಸೆ | |
|---|---|
| खड़िया, ଖଡ଼ିଆ | |
| ಪ್ರದೇಸೊ | ಭಾರತ (ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಒಡಿಶಾ). |
| ಜನಾಂಗೊ | ಖರಿಯಾ |
| ಮೂಲ ಬಾಸಿಗೆರ್ | 297,614, 69% ಜನಸಂಕ್ಯೆ |
ಆಸ್ಟ್ರೋ ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್
| |
| ದೇವನಾಗರಿ, ಒಡಿಯಾ, ಲ್ಯಾಟಿನ್ | |
| Official status | |
Official language in |  ಭಾರತ
|
| ಬಾಸೆದ ಸಂಕೇತೊಲು | |
| ISO 639-3 | khr |
| Glottolog | khar1287[೧] |
ಖರಿಯಾ ಬಾಸೆ ( IPA: [kʰaɽija] ಅತ್ತಂಡ IPA: [kʰeɽija] [೩] ) ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಬಾಸೆಲೆ ಕುಟುಮ್ಮೊದ ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆ, ಇಂದೆನ್ ಪ್ರಾತಮಿಕವಾದ್ ಮೂಡಾಯಿ ಭಾರತೊದ ಖರಿಯಾ ಜನೊ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್.
ಇತಿಯಾಸೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಪಾಲ್ ಸಿಡ್ವೆಲ್ ಪ್ರಕಾರೊ, ಆಸ್ಟ್ರೊಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಬಾಸೆಲು ಸುಮಾರ್ 4000-3500 ವರ್ಸೊದ ಪಿರವು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾಡ್ದ್ ಒಡಿಶಾದ ಕರಾವಳಿಗ್ ಬತ್ತೊ.[೪]
ಇಬಾಗೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಖರಿಯಾ ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆಲೆ ಕುಟ್ಟುಮ್ಮೊದ ಖಾರಿಯಾ-ಜುವಾಂಗ್ ಶಾಕೆಗ್ ಸೇರ್ದ್ಂಡ್. ಅಯಿತ ಕೈತಲ್ದ ಸಮ್ಮಂದಿ ಜುವಾಂಗ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಖಾರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಜುವಾಂಗ್ ನಡುತ ಸಮ್ಮಂದೊ ದೂರೊಡುಂಡು.
ಎಚ್ಚ ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ಉಲ್ಲೇಕಿಸಯಿನ ಇಬಾಗೊ ಖರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಜುವಾಂಗ್‌ನ್ ಮುಂಡಾ ಕುಟುಮ್ಮೊದ ತೆನ್ಕಾಯಿ ಮುಂಡಾ ಎಗ್ಗೆದ ಉಪಗುಂಪಾದ್ ದೀಡೊಂಡು. ಆಂಡಲಾ ಕೆಲವು ದುಂಬುದ ಇಬಾಗೊ ಯೋಜನೆಲು ಖರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಜುವಾಂಗ್‌ನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ದೀಡಿಯೊ, ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆಲೆ ಮೂಲಡ್ದ್ ಸ್ವಸಂತ್ರೊ ಸಾಕೆಯಾದ್, ಅಕುಲು ಕೇಂದ್ರ ಮೂಂಡಾಂದ್ ಪುದರ್ ದೀಡಿಯೆರ್.
ಖರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಸದ್ರಿ (ನೆರೆಕರೆತ ಸಂಪರ್ಕೊ ಬಾಸೆ), ಮುಂಡರಿ, ಕುರುಖ್, ಹಿಂದಿ ಬುಕ್ಕೊ ಒಡಿಯಾ ( ಒಡಿಶಾಡ್) ಸಂಪರ್ಕೊಡುಲ್ಲೆರ್.[೫]
ವಿತರಣೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಖರಿಯಾ ಬಾಸೆ ಪಾತೆರುನಕುಲು ಭಾರತೊದ ಈ ತಿರ್ತ ಜಿಲ್ಲೆಲೆಡ್ ನಿಲೆಯಾತೆರ್.
- ಜಾರ್ಖಂಡ್
- ಸಿಮ್ಡೆಗಾ ಜಿಲ್ಲೆ
- ಗುಮ್ಲಾ ಜಿಲ್ಲೆ
- ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ
- ಸುರ್ಗುಜಾ ಜಿಲ್ಲೆ
- ರಾಯಗಢ ಜಿಲ್ಲೆ
- ಒಡಿಶಾ
- ಸುಂದರಗಢ ಜಿಲ್ಲೆ
- ಜಾರ್ಸುಗುಡ ಜಿಲ್ಲೆ
ಧ್ವನಿಶಾಸ್ತ್ರೊ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]| ತುಟಿತ ಅಕ್ಷರೊ | ಕೂಲಿದ ಅಕ್ಷರೊ | ಮೂರ್ದನ್ಯೊ | ತಾಲವ್ಯೊ | ಕಂಟೆಲ್ದ ಅಕ್ಷರೊ | ಗಲಕುಹರೊ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ಅನುನಾಸಿಕೊ | m | n | ( ɳ ) | ɲ | ŋ | ||
| ತಡೆ | ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ ಧ್ವನಿ | p | t̪ | ʈ | c | k | ( ʔ ) |
| ಮಹಾಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ | t̪ʰ | ʈʰ | cʰ | kʰ | |||
| ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ | b | d̪ | ɖ | ɟ | ɡ | ||
| ಮಹಾಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ | d̪ʱ | ɖʱ | ɟʱ | ɡʱ | |||
| ಗಲಕುಹರೊ | ˀb | ˀɖ | ˀɟ | ||||
| ತುಟಿತ ಸಹಾಯೊದ ಧ್ವನಿ | ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ ಧ್ವನಿ | f | s | ||||
| ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ | v | ɦ | |||||
| ಅಂದಾಜಿ | w | l | j | ||||
| ತಾಡಿತೊ | ಘರ್ಷೊ ಧ್ವನಿ | ɾ | ( ɽ ) | ||||
| ಕಂಪಿತೊ ಧ್ವನಿ | ( ɽʱ ) | ||||||
- [ɽ, ɽʱ] ಕೇವಲ ಒಂತೆ ಧ್ವನಿಮಾ ಬುಕ್ಕೊ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ /ɖ, ɖʱ/ ದ ಧ್ವನ್ಯಂತರೊ.
- /f/ ನ್ ಕೆಲವು ಪಾತೆರ್‌ನಕುಲು ತಡೆತ್ [p͡f] ಪನ್ಪುನೆ.
- /v/ ನ್ ಕೆಲವು ಪಾತೆರ್‌ನಕುಲು ತಡೆತ್ [b͡v] ಪನ್ಪುನೆ.
- /c, cʰ, ɟ, ɟʱ/ ಲೆನ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ [t͡ʃ, t͡ʃʰ, d͡ʒ, d͡ʒʱ], ವಿಸೇಸಾದ್ ಪಗರೊದ ಪದೊಕ್ಲೆಡ್ ತಡೆಯಾದ್ ಶಬ್ದಗಳಾದ್ ತೆರಿಯೊನುನೆ.
| ಎದ್ರ್ ಬಾಗೊ | ನಡು | ಪಿರವು | |
|---|---|---|---|
| ಮುಚ್ಚಿನವು | i | u | |
| ನಡು | e | ( ə ) | o |
| ದೆತ್ತ್‌ನವು | a | ||
| ಸಂಯುಕ್ತ ಸ್ವರೊ | ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್:IPA | ||
- /i, e, o, u/ [ɪ, ɛ, ɔ, ʊ] ದ ಸಡಿಲವಾಯಿನ ಧ್ವನ್ಯಂತರೊಲೆನ್ ಹೊಂದ್ಂಡ್.
- /a/ [ɑ, ä, ə, ʌ] ದ ಧ್ವನ್ಯಂತರೊಲೆನ್ ಹೊಂದ್‌ದಿಪ್ಪು. [೬]
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "ಖರಿಯಾ". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ↑ "Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2011". www.censusindia.gov.in. Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 2018-07-07.
- ↑ The Munda languages. Anderson, Gregory D. S. London: Routledge. 2008. p. 434. ISBN 9780415328906. OCLC 225385744.
{{cite book}}: CS1 maint: others (link) - ↑ Sidwell, Paul. 2018.
- ↑ The Munda languages. Anderson, Gregory D. S. London: Routledge. 2008. p. 434. ISBN 9780415328906. OCLC 225385744.
- ↑ ೬.೦ ೬.೧ ೬.೨ Peterson 2008.
ಪಿದಯಿದ ಕೊಂಡಿಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ಆನ್‌ಲೈನ್ ಖರಿಯಾ ನಿಘಂಟು Archived ೨೦೧೬-೦೩-೦೩ at the Wayback Machine