ಆಟಿ
ಆಟಿ ತುಲುವೆರೆನ ೧೨ ತಿಂಗೊಲುಲೆಡ್ ಒಂಜಿ. ತುಲುಟು ಉಂದು ನಾಲನೆ ತಿಂಗೊಲು. ಪಗ್ಗು, ಬೇಸ, ಕಾರ್ತೆಲ್, ಆಟಿ, ಸೋನೊ, ನಿರ್ನಾಲೊ, ಬೊಂತೆಲ್, ಜಾರ್ತೆ, ಪೆರಾರ್ತೆ, ಪೊನ್ನಿ, ಮಾಯಿ, ಸುಗ್ಗಿ. ಇಂಚ ತುಳುಟು ಪದ್ರಾಡ್ ತಿಂಗೊಳುಲು ಉಂಡು.[೧]ತುಳುವೆರೆಗ್ ಬಿಸುಡ್ದು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಒರ್ಸ ಸುರು ಆಪುಂಡು. ಪಗ್ಗುದ ದೊಂಬು, ಬೇಸ್ಯದ ಬೆಪ್ಪು, ಕಾರ್ತ್ಯೊಲುದ ಬರ್ಸನ್ ಮುಗಿತ್‌ದ್ ಕಾರ್ ದೀಪುನ ತಿಂಗೊಲು ಬರ್ಸ ದೊಂಬುದ ಬೆರಕೆಡ್ ಬತ್ತಿ, ಸೀಕ್ ಸಂಕಟೊಲೆಗ್ ಜನೊಕುಲು ತನ್ಕುಲೆ ಸರ‍್ರೊನು ಒಡ್ಡೊನುನ ತಿಂಗೊಲು. ಅವ್ವೇ ಆಟಿ. ತುಳುವ ಕಾಲಕೊಂದೆಡ್ ತೂಂಡ ತೆರಿಯು ಆಟಿಡ್ ಒಂಜಿ ರಡ್ಡ್ ದಿನ ಜಾಸ್ತಿಯೇ ಉಪ್ಪುಂಡು.
ತುಲುತ ತಿಂಗೊಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]| ಸಂಕ್ಯೆ | ತಿಂಗೊಲು | ಕನ್ನಡ ತಿಂಗೊಲು | ಆಚರಣೆಲು |
|---|---|---|---|
| ೦೧ | ಪಗ್ಗು | ಮಾರ್ಚ್-ಏಪ್ರಿಲ್ | ಬಿಸು ಪರ್ಬ, ಕೈಬಿತ್ತ್ ದೀಡುನೆ, ನೇಜಿ ಪಾಡುನೆ |
| ೦೨ | ಬೇಸ | ಏಪ್ರಿಲ್-ಮೇ | ಪತ್ತನಾಜೆ |
| ೦೩ | ಕಾರ್ತೆಲ್/ಕಾರ್ತ್ಯೊಲ್ | ಮೇ-ಜೂನ್ | ಗುರುಕಾರ್ನೆರೆಗ್ ಬಲಸುನೆ |
| ೦೪ | ಆಟಿ | ಜೂನ್-ಜುಲೈ | ಆಟಿಕಲೆಂಜೆ ನಲಿಕೆ, ಆಟಿ ಕುಲ್ಲುನೆ |
| ೦೫ | ಸೋಣ | ಜುಲೈ-ಆಗಸ್ಟ್ | ಸೋನಂತ ಜೋಗಿ ನಲಿಕೆ |
| ೦೬ | ನಿರ್ನಾಲ | ಆಗಸ್ಟ್-ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ | |
| ೦೭ | ಬೊಂತ್ಯೊಲು | ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್-ಅಕ್ಟೋಬರ್ | |
| ೦೮ | ಜಾರ್ದೆ | ಅಕ್ಟೋಬರ್-ನವಂಬರ | |
| ೦೯ | ಪೆರಾರ್ದೆ | ನವಂಬರ-ದಶಂಬರ | |
| ೧೦ | ಪೊನ್ನಿ | ದಶಂಬರ-ಜನವರಿ | ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ |
| ೧೧ | ಮಾಯಿ | ಜನವರಿ-ಫೆಬ್ರವರಿ | ಕರಂಗೋಲು ನಲಿಕೆ,ಶಿವರಾತ್ರಿ |
| ೧೨ | ಸುಗ್ಗಿ | ಫೆಬ್ರವರಿ-ಮಾರ್ಚ್ | ಸುಗ್ಗಿ ನಲಿಕೆ ಕಂಗೀಲು,ಕೆಡ್ಡೆಸ |
ನಂಬುಗೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಆಚರಣೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ಆಟಿಕಳೆಂಜ
- ಆಟಿ ಕುಲ್ಲುನಿ
- ಆಟಿದ ಅಗೆಲ್ ಬಲಸುನಿ
- ಆಟಿ ಅಡ್ಪುನಿ( ಆಟಿ ಪಿದಾಯಿ ಪಾಡುನಿ)
- ಆಟಿದ ಮರ್ದ್
- ಆಟಿಡ್ ದಾನ ಬುಡ್ಪು ಕಿರಮ
- ಆಟಿದ ಗೊಬ್ಬು
ಆಟಿದ ಮರ್ದ್
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಆಟಿ ಅಮಾಸೆದ ದುಂಬುನಾನಿ ಪೊರ್ತು ಕಂತ್‌ನೆಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಪಾಲೆದ ಮರತಡಿಕ್ಕ್ ಪೋದು ‘ಎಲ್ಲೆ ಮರ್ದ್ ಕೊನೊಯೆರೆ ಬರ್ಪೆ. ನಿನ್ನ ಪೇರ್‌ಡ್ ಮರ್ದಾಯಿ ಮರ್ದ್ ದಿಂಜಾದ್ ದೀಲ’ ಪಂದ್ ಮರತ ಮುದೆಲ್‌ಡ್ ಬೊಲ್ಲು ಕಲ್ಲ್ ದೀದ್ ಬತ್ತ್, ಪುಲ್ಯ ಕಾಂಡೆ ಇಲ್ಲದಕುಲು ಲಕ್ಕೆರೆ ದುಂಬು ಕಲ್ಲ್ ದೀದ್ ಬತ್ತಿ ಆಂಜೊವು ಬತ್ತಲೆ ಪೋದು ದುಂಬುನಾನಿ ಗುರ್ತಗಾದ್ ದೀನ ಕಲ್ಲ್‌ಡ್ ಗುದ್ದ್‌ದ್ ಮರತ ಕೆತ್ತೆ ಕನಪೆರ್. ಮರಕ್ಕ್ ಕರ್ಬ ತಾಗಾಯೆರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪನ್ಪಿ ನಂಬುಗೆಗಾತ್ರ ಕಲ್ಲ್ ಡ್ ಗುದ್ದುವೆರ್. ಕೆಲವು ಕೋಡಿಡ್ ಕೂಲಿಡ್ ತುಚ್ಚಿದ್ ಪೇರ್ ಕೆತ್ತೆ ಕನಪುನವುಲ ಉಂಡು. ಮರ್ದ್ ಕನಯೆರೆ ಪೋನಗ ಮೈಟ್ ಕುಂಟು ಇತ್ತ್ಂಡ ಮರ್ದ್ ಆಜುಂಡು ಅತ್ತಂದೆ ಮರಟ್ ಉಪ್ಪುನ ಕುಲೆ, ಪಿಸಾಸಿಲು ತೊಂದರೆ ಕೊರ್ಪ ಪನ್ಪಿನವು ನಂಬಿಕೆಲಾ ಅಂದ್, ಪೋಡಿಗೆಲಾ ಅಂದ್. ಪೇರ್ ಕೊರ್ಪಿನ ಮರಕ್ಕ್‌ಲ್ ಪಕ್ಕಿದ ಸೊರ ಲಕ್ಕುನ, ನೇಸರ್ ಉದಿಪುಗು ದುಂಬುದ ಪೊರ್ತು ಜಾಸ್ತಿ ಪೇರ್ ಕೊರ್ಪುಂಡು. ಬೊಕ್ಕ ಅಯಿತ್ತ ಪೇರ್ ಆಜುಂಡು ಪಂದ್ ತೆರಿದ್ ಇತ್ತಿ ಹಿರಿಯಕುಲು ಪುಲ್ಯ ಕಾಂಡೆ ನೇಸರುದಿಪೆರೆ ದುಂಬು ಪಾಲೆದ ಪೇರ್ ಕನಯೆರೆ ಪೋವೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಆಂಜೋವು ಕನತಿ ಪಾಲೆದ ಕೆತ್ತೆಗ್ ಇಲ್ಲದ ಪೊಂಜೊವು ಎಡ್ಡೆ ಮುಂಚಿ, ಓಮ, ಶುಂಟಿ, ಬೊಳ್ಳುಳ್ಳಿ, ಜೀರಿಗೆ ಪಾಡ್ದ್ ಕಡೆದ್ ರಸ ಗೆತ್ತ್, ಅಯಿಕ್ಕ್ ತೊಡ್ಡೆದ ನೈ ಪಾಡ್ದ್ ಬೆರೆಪುವೆರ್. ಅಯಿಟಿತ್ತಿ ನಂಜಿನ್ ಗೆಪ್ಪೆರೆ ಬೊಲ್ಲು ಕಲ್ಲ್ ಅತಂಡ ಕರ್ಬದ ತುಂಡು ಕಾಯಿತ್‌ದ್ ಪಾಡ್ದ್ ನೇಸರ್ ಮೂಡಿಯೆರೆ ದುಂಬೆ ಮಾತೆರೆಗ್ಲಾ ಬಜಿ ಬಂಜಿಗ್ ಪರ್ಯರೆ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಪಾಲೆದ ಪೇರ್‌ದ ಕೈಪೆಗ್ ಓಲೆ ಬೆಲ್ಲದ ಚೀಪೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಮರ್ದ್ ಪರ್ದಾಯಿನ್ನೇ ಮೆತ್ತೆದ ಅತ್ತಂಡ ತಾರಾಯಿದ ಗಂಜಿ ಮಲ್ತ್ ಉನ್ಯರೆ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಈ ಮರ್ದ್ ಪರ್‌ಂಡ ಒರ್ಸೊ ಇಡೀ ಸೀಕ್ ಬರ್ಪುಜಿ ಪಂಡ್‍ದ್ ಪೆರಿಯಕುಲೆನ ನಂಬುಗೆ.
ಆಟಿಡ್ ದಾನ ಬುಡ್ಪುನ ಕಿರಮ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಆಟಿಡ್ ಬಾಕಿ ದಿನೊರದುಲಾ ಜಾಸ್ತಿ ಇಸೇಸ ಇತ್ತಿನ ದಿನ ಆಟಿ ಅಮಾಸೆ. ಆನಿ ಕಾಂಡೆ ತೋಡು ಅತಂಡ ಸುಧೆಟ್ ಮೀದ್ ಬಾರೆದ ಕೊಡಿ ಇರೆಟ್ ನವದಾನ್ಯ, ಪಂಚ ಪುಷ್ಪಲಾಯಿನ ತೇರ್ ಪುರ್ಪ, ನಂಜಿ ಬಟ್ಟಲ್, ಸಂಕಪುಷ್ಪ, ತಾವರೆ ಪೂ, ಬೇಲಿ ದಾಸನ್, ತರೆಯಿನ ಪಣವು, ಬಚ್ಚಿರೆ ಬಜ್ಜೆಯಿ ದೀದ್, ಇರೆತ್ತ ಕೊಡಿಟ್ ನಿನೆ ಪೊತ್ತಾದ್ ದೀದ್ ನೀರ್‌ಡ್ ದಾನ ಬುಡ್ಪೆರ್. ಅವೆನ್ ಪಕ್ಕಿ ಪಾರಣೆಲ್ ತಿಂದ್ ಬಂಜಿ ದಿಂಜದ್ ಪೋವಡ್ ಪಂದ್ ಪೆರಿಯಕುಲೆನ ನಂಬುಗೆ. ಆನಿ ಪಾಲೆದ ಮರಟ್ಟ್ ಬೂಮಿದೇವಿ ತನ್ನುಡಲ್‌ಡ್ ಇತ್ತಿ ಸರ್ವ ಮರ್ದ್‌ದ ಸತ್ವೊನುಲಾ ಅಯಿಟ್ಟ್ ದಿಂಜದುಪ್ಪುವಲ್ ಪನ್ಪಿ ನಂಬಿಕೆ ತುಳುವ ಹಿರಿಯೆರೆನವು.
ಆಟಿ ಕುಲ್ಲುನ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಪುಣಿದಾಂತಿ ಕಂಡತ್ತ್, ತಮೆರಿಜ್ಜಂದಿ ಪೊಣ್ಣತ್ತ್, ಮನಸ್‌ದಾಂತಿ ಒನಸತ್ತ್ ಪನ್ಪಿ ಗಾದೆದಂಚ ಮದಿಮೆ ಆಯಿ ಪೊಣ್ಣು ಜೀವೊಗು ತಮೆರಿ ಏತ್ ತಲ್ಮೆನ ಕೊರ್ಪುಂಡು ಪನ್ಪುನೆನ್ ತೆರಿಯೊಡಾಂಡ ಆಟಿ ಬರೊಡು. ಆಟಿಡ್ ಬೇಲೆಲೆಗ್ ಒಂತೆ ಪುರ್ಸೊತುಪ್ಪುನೆಡ್ ಮದಿಮೆ ಆದ್ ಬತ್ತಿ ಪೊಣ್ಣನ್ ಅಪ್ಪೆ ಇಲ್ಲಗ್ ಕಡಪುಡುನು ವಾಡಿಕೆ. ಮಾಮಿ ಇಲ್ಲದ ಬೆಪ್ಪು ಮಗಲೆಗ್ ಮುಟ್ಟೆರೆ ಬಲ್ಲಿ. ಅಂಚನೆ ಬೆನ್ನಿದ ಬೇಲೆಲೆಗ್ ಪುರ್ಸೊತು ಇಪ್ಪುನಗ ಇಲ್ಲಡ್ ಮಗಲಿತ್ತ್ಂಡ ಕುಸಿ ಇಪ್ಪುಂಡು, ಆಲೆನ ಬೇನೆ ಬೇಸರ್, ಕುಸಿ, ಕೊಂಡಾಟ ತೆರಿಯೊನೊಲಿ ಪನ್ಪಿ ಉದ್ದೇಸೊಡು ಅತ್ತಂದೆ ಆಟಿಡ್ ಪೊಣ್ಣು ಬಂಜಿನಾಲ್ ಆಂಡ ಗರ್ಬೊಗು ಕುಲೆತ್ತ ಚಾಯೆ ಬೂರುಂಡು, ಅತ್ತಂದೆ ನಟ್ಟ ಅರೆಗಾಲೊಡು ಪೆದುವೆರ್ ಪನ್ಪಿನ ನಂಬುಗೆ ಉಂಡು. ಆ ಪೊರ್ತುಡು ಜೋಕುಲೆಗ್ ಬೊಕ್ಕ ಪೆದ್ಮೆದಿಗ್ ಬಙ ಆಪುಂಡು ಪಂದ್ ಪೊಸತಾದ್ ಮದಿಮೆ ಆಯಿನ ಪೊಣ್ಣನ್ ತಮೆರಿಗ್ ಲೆತೊ ಬರ್ಪುನ ಕೆರಮ್ಮೊ ತುಳುವೆರೆಡ ಉಂಡು. ಈ ಕ್ರಮೊಕ್ಕು ಆಟಿ ಕುಲ್ಲುನು ಪಂದೇ ಪನ್ಪೆರ್.
ಆಟಿಡ್ ನೇಜಿ ಕಂಡೊದ ದೃಷ್ಟಿ ದೆಪ್ಪುನ ಕಿರಮ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಕಂಡಡುಪ್ಪುನ ನೇಜಿಗ್ ದೃಷ್ಟಿ ಆಯೆರೆ ಬಲ್ಲಿ, ಕಂಡೊದ ನಂಜಿ ಪೋವೊಡು ಪಂದ್ ಆಟಿ ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಕಾಯೆರ್‌ದ ಕನೆ ಅತಂಡ ಗೆಲ್ಲ್ ಕುತ್ವೆರ್. ಮೂಜಿ ಕಬರ್‌ದ ಕೋಲುಗು ಕಾಪು ಪಂತಿ, ಬೈ ಕಟ್ಟ್‌ದ್ ಮಿತ್ತ್ ಬೆದ್‌ರ್‌ದ ಅಂಡೆಡ್ ಕಳ್ಳಿ ನಡ್ಪೆರ್. ಅಯಿಕ್ಕ್ ಕಳ್ಳಿ ಕಾಪು ಮಲ್ಪುನು ಪನ್ಪೆರ್.
ಆಟಿ ಕಳೆಂಜ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ಆಟಿ ಕಳೆಂಜೆ ತುಳುನಾಡ ಆಟಿದ ಇಸೇಸ ಆರಾಧನೆ ಬೊಕ್ಕ ಆಕರ್ಷಣೆ. ಕಳೆಂಜೆ ಆಟಿದ ಮಾರಿನ್ ಗಿಡರೆರೆ ಇಲ್ಲಿಲ್ಲಗ್ ಬತ್ತ್ ನಲಿತ್ ಅರಿ ತಾರಾಯಿ ಕಾಣಿಗೆ ಪಡೆದ್ ಪೋಂಡ ಇಲ್ಲಡ್ ಪೊಲಿ ಉರ್ಕರುಂಡು ಪನ್ಪಿ ನಂಬಿಕೆ ನಮ್ಮವು. ಆಟಿಡ್ ಪೊಣ್ಣು ಬಾಲೆ ಮದಿಮಾಲಾಂಡ ಅನಿಷ್ಠ ಪನ್ಪಿ ನಂಬೊಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಕಡೆಟಿತ್ತ್‌ದ್, ಆಟಿಡ್ ಮದಿಮಲಾಯಿನ ಪೊಣ್ಣಗ್, ಸೀಕ್‌ದ ಜೋಕುಲೆಗ್, ಗೊಡ್ಡು ಪೆತ್ತಗ್, ಫಲಕೊರಂದಿ ತಾರೆಗ್ ಬೊಕ್ಕ ಸಂತತಿ ಆವಂದಿ ಪೊಂಜೋವುಲೆಗ್ ಆಟಿ ಕಳೆಂಜಡ ತರೆಕ್ಕ್ ನೀರ್ ಮೈಪದ್ ಕಳೆಂಜಗ್ ದಾನೊ ಕೊರ್‌ಂಡ ಆ ಅನಿಷ್ಠ ಕಳೆಯುಂಡು, ಜೋಕುಲಾಪುಂಡು ಫಲ ದಿಂಜಿದ್ ಉರ್ಕರುಂಡು ಪನ್ಪಿ ನಂಬಿಕೆಲ ತುಳುನಾಡ್‌ಡ್ ಉಂಡು.
ತಿರಿ ಕಟ್ಟೊಂದು, ಅರದಲ ಪೂಜಿದ್, ಪನೊಲಿದ ತತ್ರ ಪತೊಂದು ಸಂಧಿ ಪನ್ಪಿ ಪೊಂಜೋವುನೊಟ್ಟುಗು ಬರ್ಪಿ ಕಳೆಂಜೆ ನಮ್ಮ ಇಲ್ಲದ ಮಾರಿ ಗಿಡರುವೆ ಪನ್ಪಿ ನಂಬಿಕೆಡ್ದ್‌ಲ ಮೂಲು ನೆಗಪುನು ಮರಿಯಲಡ್ ಬೆನ್ನಿ ಸಾಗೊಲಿದ ಪುರ್ಸೊತುಡು ಉನೆರೆ ಇಜ್ಜಂದೆ ಇಪ್ಪುನಗ ಇತ್ತಿನಕ್ಲ್ ದಾನ ಮಲ್ತೆರ್‌ಂಡ ಇಲ್ಲ್ ಕರಿಯು ಪಂದ್ ತಿರಿ ಕಟ್ಟ್‌ದ್ ಕಲೆಕ್ಕಾದೆ ಜೀವನ ದೀತಿ ಜನಾಂಗ ಬೊಕ್ಕ ಬೆನ್ನಿದ ಬೇಲೆನೇ ನಂಬಿ ಬೂಮಿಪುತ್ರೆರ್. ಮಾರಿ ಪೋವಡ್ ಪಂದ್ ಪಂಡಲ ಕಾರಣ ಅವ್ವತ್ತ್ ಆಯನ ಇಲ್ಲಗ್ ಇಪ್ಪುನ ತೊಂದರೆಲ್ ಪಂದ್ ತೆರಿಯೊಂದು ಅರಿ ಬಾರ್ ದಾನೊ ಮಲ್ತ್ ಪಾಪದಾಯಗ್‌ಲ ಆಟಿದ ಬಙ ಆಯೆರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪನ್ಪಿ ತುಳುವೆರೆನ ಸಂಪ್ರದಾಯ ನೆಗತ್ ತೋಜುಂಡು.
ಆಟಿ ಪಿದಾಯಿ ಪಾಡುನಿ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಈ ತಿಂಗೊಲುಡು ಇಲ್ಲ್, ಅಟ್ಟೊ ಅಟ್ಟ ಅಡಿತ್ದ್ ಕಜವು ಪಿದಾಯಿ ಪಾಡುನೆ ಕ್ರಮೊ. ಆಟಿ ಪಿದಯಿ ಪಾಡುನು ತುಳುನಾಡ್‌ದ ಇಸೇಸ ಆಚರಣೆ. ಅಟ್ಟೊಡಿತ್ತಿ ಅರಿತ ಮುಡಿ ಕಾಲಿ ಆದ್ ಅಟ್ಟೊ ಅಡಿಪುನ ತಿಂಗೊಲು ಆಟಿ. ದಾಯೆ ಪಂಡ ಬಾಕಿ ತಿಂಗೊಲುಡು ದಿಂಜಿದುಪ್ಪುನ ಅಟ್ಟ, ಕದಿಕೆಲ್ ಕಾಲಿ ಆದಿಪ್ಪುನೆಡ್, ಅಟ್ಟಡಿತ್ತಿ ಬಿತ್ತ್‌ದ ಮುಡಿಲಾ ಬಿತ್ತ್‌ದ್ ಆದಿಪ್ಪುನೆಡ್ದಾದ್ ಮಾಯಿಪು ಪಾಡ್ದ್ ಕಜವು ದೆಪ್ಪೆರೆ ಸುಲಬ ಆಪುಂಡು. ಅಯಿನ್ ಮಾತ ಅಡಿತ್ತ್ ಪಿದಾಯಿ ಪಾಡ್ದ್ ಸೊಚ್ಚ ಮಲ್ಪುನ ಬೇಲೆ ಪೊಂಜೋವುಲೆಗ್ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಈ ಕಜವು ಪಿದಾಯಿ ಪಾಡುನ ಕ್ರಮೊಕ್ಕು ಆಟಿ ಪಿದಾಯಿ ಪಾಡುನು ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಇತ್ತೆ ಅಟ್ಟದಾಂತಿ ಇಲ್ಲ್, ಪುಗೆದಾಂತಿ ಅಟಿಲ್ ಆಯಿನೆರ್ದಾರ ಆಟಿ ಪಿದಾಯಿ ಪಾಡುನ ಕಿರಮ ತೋಜೊಂದು ಇಜ್ಜಿ.
ಆಟಿಡ್ ಅಗೆಲ್ ಬಲಸುನಿ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಆಟಿಡ್ ಊರುಡು ಬಡಪತ್ತ್ ಪಂದ್ ಬರ್ಸ ದೊಂಬುರ್ದಾವರ ದೈವೊಲೆಗ್ ಪೂ ನೀರ್ ದೀಯರಾವಂದೆ, ನೇಮ ಕೋಲ ಕೊರ್ರೆ ಆಪುಜಿ. ಅಂಚಾದ್ ಆಟಿ ಕಳೆಂಜೆ ತುಳುನಾಡ್‌ಗ್ ಜಪ್ಪುನಗ ಸಾರತ್ತೊಂಜೆಡ್ ಕಲ್ಲುರ್ಟಿ ಅಪ್ಪೆ ಗುಳಿಗ ದೈವೊನ್ ಬುಡ್ದ್ ಒಂಜಿ ಕಮ್ಮಿ ಸಾರ ದೈವೊಲು ಮಲೆ ಏರುವೆರ್ ಪಂದ್ ಸಾನ ಮಾಡೊಲೆಗ್ ಬಾಕಿಲ್ ಪಾಡುನ ಕ್ರಮಲಾ ತುಳುನಾಡ್‌ಡ್ ಉಂಡು. ಕಲ್ಲುರ್ಟಿ, ಗುಳಿಗಗ್, ಕರಿದ್ ಪೋಯಿನಕ್ಲೆಗ್ ಅಗೆಲ್ ತಮ್ಮನ ಬಲಸುವೆರ್. ತೀರ್ ಪೋಯಿನಕ್ಲೆನ್ ೧೬ ಗ್ ಸೇರಾವುನ(೧೬ ಅಗೆಲ್) ಪರಿಪಾಡ್‌ಲ ಆಟಿಡ್ ಉಂಡು. ಆಟಿಡ್ ಕುಲೆಕ್ಕ್‌ಲೆಗ್ ಮದ್ಮೆ ಮಲ್ಪುನ ಇಸೇಸ ಆಚರಣೆ ತುಳುನಾಡ್‌ಡ್ ಇತ್ತ್‌ದ್ ಮದಿಮೆ ಆವಂದೆ ಕರಿದ್ ಪೋಯಿನ ಆಣ್ ಪೊಣ್ಣು ಕುಲೆಕ್ಕ್ ಸಂಬಂದ ತೂದು ಮದಿಮೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಅಗೆಲ್ ತಮ್ಮನ ಬಲಸುವೆರ್.
ಆಟಿದ ಗೊಬ್ಬು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]
ದುಂಬುದ ಕಾಲೊಡ್ ಆಟಿದ ಸಮಯೊಡ್ ಪೊರ್ತು ಕಳೆಯೆರೆ ಚೆನ್ನೆ ಗೊಬ್ಬುಂದಿತ್ತೆರ್. ಅಯಿಟ್ಟ್ ಕಂಡನಿ ಬೊಡೆದಿ, ತಗೆ ತಂಗಡಿ, ಅಮರು ಜೋಕುಲು ಗೊಬ್ಬೆರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪನ್ಪಿನ ನಂಬೊಲಿಗೆ ಉಂಡು. ಅಯಿಕ್ಕ್ ಇಂಬು ಕೊರ್ಪುನ ಕೆಲವು ಕತೆಕ್ಕ್‌ಲಾ ಉಂಡು. ಆಟಿದ ಬೇಸರ್ಪು ಕರಿಪೆರೆ ಚೆನ್ನೆ ಗೊಬ್ಬೆರೆ ಕುಲ್ಲಿನ ಕತೆ ದುಂಬರಿದ್ ಲಡಾಯಿಗ್ ತಿರ್ಗುಂಡು. ಕಡೆಕ್ಕ್ ಮಣೆಟ್ಟೇ ಹಾಕೊಂದು ಒರಿ ಸೈಪುನಾಡೆ ಮುಟ್ಟ ಎತ್ತುಂಡು ಪನ್ಪಿನೆಕ್ ಅಬ್ಬಗ ದಾರಗನ ಕತೆ ಉಂಡು. ಬಾಲೆಜೇವು ಮಾಣಿಗೊ ಪಾಡ್ದನಡ್, ಚೆನ್ನೆಗೊಬ್ಬುಡು ಸೋಲು ನಿಘಂಟ್ ಆನಗ ಬೊಡೆದಿನ್ ಪೇರ್ ಕನಯೆರೆ ಕಡಪುಡ್ದ್ ಮಣೆ ತಿರ್ಗದ್ ದೀನೆನ್ ಅಯಿನ್ನ್ ತೆರಿನ ಮಾನಿಗೊ ದತ್ತ ಕಾರ್‌ಡ್ ಚೆನ್ನೆಮಣೆ ದೊಂಕ್‌ದ್ ಬಲ್ಲಾಲ್ರೆ ಮೋಸೊಗು ಸಡಿಪುವಲ್. ಅಯಿನ್ನ್ ತಡೆವಂದಿ ಬಲ್ಲಾಲ್ರ್ “ಚೆನ್ನೆ ಮಣೆ ದೊಂಕಿನ ಪೊಣ್ಣು ಈ ಎನ್ನ ಬೂಡು ಒರಿಪವನಾ?” ಪಂದ್ ಹಾಕುವೆರ್. ಆ ಕಾಲೊಡು ಚೆನ್ನೆ ಮಣೆಕ್ಕ್ ಆತ್ ಮರ್ಯಾದಿ ಕೊರೊಂದಿತ್ತೆರ್ ಪನ್ಪಿನೆನ್ ಉಂದು ತೆರಿಪಾವುಂಡು. ಬೂಡುದ ಘನತೆ ಗೌರವೊಗ್ ಸಮಾನವಾಯಿನ ಘನತೆ ಚೆನ್ನೆಮಣೆಕ್ಕ್ ಅಂಚನೆ ಮಾನಾದಿಗೆ ಚೆನ್ನೆ ಗೊಬ್ಬುಗು ಇತ್ತ್ಂಡ್.
ಆಟಿದ ಗಾದೆಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ಅಟಿಡ್ ತೆಡಿಲ್‍ ಬತ್ತ್ಂಡ ಆಟ್ಟ ಪೊಲಿಪೋವು, ಸೋಣೊಡು ತೆಡಿಲ್‍ ಬತ್ತ್ಂಡ ಸೊಂಟ ಪೊಲಿಪೋವು.
- ಆಟಿಡ್ ಕಣೆ ಬತ್ತ್ಂಡ ಆಟ್ಟ ಪೊಲಿಪೋವು, ಸೋಣೊಡು ಕಣೆ ಬತ್ತ್ಂಡ ಸೊಂಟ ಪೊಲಿಪೋವು.
- ಆಟಿದ ಪೆಲಕಾಯಿ ನಂಜಿ ಮಗಾ- ಅಮ್ಮೆ ಬರ್ಪೆನಾ ತೂಲ ಮಗಾ.
- ಅಟಿಡ್ ಪೊಣ್ಣು ಪುಟ್ಟುನು ಎಚ್ಚಗೆ.
- ಆಟಿದ ದೊಂಬು ಆನೆದ ಬೆರಿ ಪುಡಾವು.
- ಆಟಿಡ್ ಆನೆದ ಅಡಿಟ್ಟ್ ಬೂರುಂಡಲಾ ಕೆಯಿಕ್ಕ್ ಕೇಡ್ ಇಜ್ಜಿಗೆ.
ಆಟಿದ ತೆನಸುಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ದುಂಬುದ ಕಾಲೊಡ್ ಬೇಲೆ ಇಜ್ಜಂದಿನೆಡ್ ಬೆಂದ್ ತಿಂದ್ ಜೀರ್ಣೆ ಮಲ್ಪುನ ಜೀವೊಲೆಗ್ ಅಜೀರ್ಣ ಆಯೆರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪಂದ್ ಅರಿ, ರಾಗಿ, ಗೋಧಿತ ತೆನಸ್ ಒಂತೆ ಕಮ್ಮಿ ಮಲ್ತ್ ಬೇಗ ಜೀರ್ಣ ಆಪುನ ತೆನಸ್‌ಲೆನ್ ಅಟ್ಟಿಲ್ ಮಲ್ತ್ ತಿನ್ಪೆರ್. ಅವು ಪಂಡ ನರೆ, ಕೇನೆ, ಕಣಿಲೆ, ಚೇವು, ನೀರ್ ಕುಕ್ಕು, ಪೆಲಕಾಯಿದ ಗೂಂಜಿ, ಪೆಲತರಿ, ಕೆರೆಂಗ್, ತಜಂಕ್, ನುರ್ಗೆ ತೊಪ್ಪು, ಈಯೆರ್‌ದ ಕಾಯಿ, ಲಾಂಬು, ಉಪ್ಪಡ್‌ಪಚ್ಚಿಲ್, ಕೇನೆದ ಪುಂಡಿ, ಮರಚೇವು ಪಂದ್ ಕನತ್‌ದ್ ಕಜಿಪು, ಅಡ್ಯೆ ಮಲ್ಪುನು, ಉದುರಿ ಬೂರುದ ಕಂಡೆ, ಅರ್ತಿದ ಕೆತ್ತೆ, ಬೇಂಗದ ಕೆತ್ತೆ, ಇರ್ಪೆದ ಕೆತ್ತೆ, ತಾರಾಯಿದ, ಕೊತ್ತಂಬರಿ, ಮೆತ್ತೆ, ದಾಸಿಮಿದ ಗಂಜಿ ಮಲ್ತ್ ತಿನ್ಪುನು ತುಳುವೆರೆಗ್ ಈ ತಿಂಗೊಲುಡು ಅನಿವಾರ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಅಬ್ಯಾಸಲಾ ಆದ್ ಪೋಪುಂಡು.
ಆಟಿ ಅರಂಟ್ ತಿನ್ಪಿ ತಿಂಗೊಳು ಪನ್ಪಿನಂಚ ಬಾಕಿದ ೧೧ ತಿಂಗೊಲು ಬುಡು ಕೈಟ್ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತಿ ತೆನಸ್ ಕಮ್ಮಿ ಮಲ್ತ್ ಪೊಂಜೋವುಲು ಕಾಡ್ ಬಲ್ಲೆ, ತೋಡು ಕಂಡ ನಾಡೊಂದು ಪೋಪೆರ್. ಸಾರ ಬಗೆತ ಸೀಕ್‌ಗೆ, ಸಾರತ್ತೊಂಜಿ ಬಗೆತ ಮರ್ದ್ಗೆ ಪನ್ಪಿನಂಚ ಅರಿ ಕಮ್ಮಿ ಗಲಸುನ ತೆನಸ್ ಒನಸ್‌ಲ ಆದ್, ಮರ್ದ್ಲ ಆಪುನ ಸಪ್ಪು, ಕಂಡೆ, ಬೇರ್, ನಾರ್ ಕನತ್ ಪತ್ರೊಡೆ, ತೇಟ್ಲ, ಗಂಜಿ, ಕಸಾಯ, ಅಡ್ಯೆ, ಅಂಬೆಲಿ ಅಡ್‌ದ್ ಬಂಜಿ ಬೊಕ್ಕ ಆರೋಗ್ಯ ದಿಂಜಾವೊಂದು ಇತ್ತೆರ್. ತಿಮರೆ ಆಟಿಡ್ ಕೈಪೆ ಪಂದ್ ಅಡೊಂದಿಜ್ಜಾಂಡ್.
ಆಟಿ, ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುದ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಬೊಕ್ಕ ತುಳುನಾಡ್ ದ ಆಚರಣೆಲೆದ ಬಗೆಟ್ ಓದೊಡಾಯಿ ಬೂಕುಲು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]- ತುಳುನಾಡಿನ ಆಚರಣೆಗಳು- ವಾರ್ಷಿಕ ಆವರ್ತನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆಧ್ಯಯನ, ದಿವಾಕರ್ ಕೆ. (ದಿವ ಕೊಕ್ಕಡ, ೨೦೧೩)
- ಬೊಳ್ಳಿ ಸಂಭ್ರಮೊ-ಸರಣಿ ಉಪನ್ಯಾಸೀ ಮಾಲೆದ ಎಗ್ಗೆಲು-೧-೨೫, ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಮಂಜುನಾಥೇಶ್ವರ ತುಳು ಪೀಠ ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ೨೦೨೧
- ಸೇರಿಗೆ, ಕೆ. ಜಿನ್ನಪ್ಪ ಗೌಡ (ಸಂ.), ಮದಿಪು ಪ್ರಕಾಶನ, ಮಂಗಳ ಗಂಗ್ರೋತ್ರಿ, ೨೦೦೦
- ಕರಾವಳಿ ಆಚರಣೆಗಳು, ವಾಮನ ನಂದಾವರ(ಸಂ) ಭಾಗ-೧ & ೨, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇಲಾಖೆ, ಬೆಂಗಳೂರು, ೨೦೧೪